salgının 100 günü — bölüm 22
bölüm 22 (31 mart 2020 - 2 nisan 2020)
31mart 2020'de diyanet işleri başkanı ali erbaş, erdoğan tarafından başlatılan biz bize yeteriz milli dayanışma kampanyasına 1 aylık maaşını bağışladığını duyurdu.
salgın sırasında abonelerinin borçlarını iptal etmeyen ve hat kapatma uyarıları göndermeye devam eden türk telekom, milli dayanışma kampanyasına 40 milyon TL’yi aşkın bağış ile katıldı.
borsa istanbul, milli dayanışma kampanyasına 5 milyon TL bağışta bulundu. vakıfbank, milli dayanışma kampanyasına 50 milyon TL bağışta bulundu.
- anayasa mahkemesi (aym) bireysel başvuruya ilişkin sürelerin 13 mart 2020 tarihinden 30 nisan 2020 tarihine kadar durdurduğunu duyurdu.
- çevre ve şehircilik bakanı murat kurum, “koronavirüs salgını nedeniyle hazine’ye ait tarım arazisini kiralayan çiftçilerin nisan, mayıs ve haziran ayı kira ödemelerinin 6 ay süreyle ertelenmesine karar verildiğini” açıkladı.
- milli eğitim bakanlığı’nca başlatılan ar-ge çalışmaları sonucunda, istanbul küçükköy mesleki ve teknik anadolu lisesinde otomatik 3 katlı telli ultrasonik cerrahi maske makinesinin üretimi tamamlandı ve lisede günde 100 bin cerrahi maske üretimine başlandı.
- türk tabipler birliği sağlık çalışanlarının risk değerlendirmesi anketinin ikinci hafta sonuçları, çalışma koşullarındaki olumsuzlukların devam ettiğini ve sağlık çalışanlarının karşılaştığı riskin arttığını gösterdi.
- sırbistan, belarus, ve katar’dan gelen 206 türk vatandaşı bursa’da 14 günlük karantinaya alındı.
- yerli ve ithal hızlı tanı kitlerinin devreye alınması ile tarama test sayısının ve hızının artırılması amacıyla türkiye sağlık enstitüleri (tüseb) başkanı profesör adil mardinoğlu koordinasyonunda istanbul ve ankara’da iki yeni tanı merkezinin kurulduğu bildirildi. günlük 5 bin test kapasitesi ile çalışmaya başlayan merkezlerde hastanelere başvuran vatandaşların yanı sıra covid-19 mücadelesinde aktif çalışan sağlık personelinin de hızla taramadan geçirilmesi planlanıyordu. tüseb’in yanı sıra çok sayıda üniversite, kamu ve özel kuruluşun verdiği desteklerle kurulan ve tüseb tarafından işletilen merkezlerde konusunda uzman biyoloji ve moleküler biyoloji ve genetik mezunları 3 vardiya halinde 24 saat çalışmaya devam ediyordu. tüseb genel sekreteri prof. hasan türkez yaptığı açıklamada, günlük 5 bin test kapasitesi ile çalışmaya başlayan merkezlerin kapasitesinin hızla arttırılarak günde 30 bin teste ulaşılmasının hedeflendiğini belirtti. prof. dr. türkez ayrıca, i̇stanbul avrupa yakasında yeni bir merkezin yanı sıra i̇zmir, adana, bursa ve gaziantep’te de merkezlerin kurulum faaliyetlerine başlanıldığı, önümüzdeki günlerde merkez sayılarının tüm yurdu kapsayacak şekilde artırılacağını ifade etti.
- uşak valisi’nin alınan tedbirlere yönelik incelemeler yaparken göründüğü video sosyal medyada yayınlanınca oldukça tepki çekti. valinin 1994 yılında başladığı öğretmenlikten, 2018 yılında atandığı valiliğe olan hızlı yükselişi ve başarı öyküsü bu video yayınlandıktan sonra gündemin ortasına oturdu. 27 Ekim 2018 tarihli resmi gazetede yayımlanan cumhurbaşkanlığının 2018/202 sayılı kararı ve 3 sayılı cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 2, 3 ve 6. maddeleri gereğince cumhurbaşkanı tarafından uşak’a vali olarak atandı. vali funda kocabıyık, aynı zamanda akp eski milletvekillerinden hüseyin kocabıyık’ın eşiydi. hüseyin kocabıyık, yeni asır gazetesi’ndeki köşesinde fethullah gülen için, “fethullah gülen hocaefendi belki de son 1000 yılın en büyük türk büyüklerindendir” ifadelerini kullanmıştı.
2,704 yeni hastanın eklenmesiyle mart ayının son gününde toplam hasta sayısı 13,531’e yükseldi. son 24 saatte ise 46 kişi hayatını kaybetti ve toplam ölüm sayısı 214’e ulaştı.
bu sırada türkmenistan’da: covid-19 salgının ulaşmadığı ülke neredeyse kalmazken, resmi verilere göre hiçbir hastanın bulunmadığı türkmenistan, “koronavirüs” kelimesine sansür getirdi.
1nisan çarşamba günü fahrettin koca, bilim kurulu toplantısının ardından açıklamalarda bulundu. virüsle savaşın kahramanları olarak vatandaşları işaret eden koca, mesafe. temas ve izolasyondan bahsetti. anlaşılan karantina tedbirlerine yönelik bir adım atılmayacak, vatandaşlardan kendilerini izole etmeleri istenecekti. “vakaları hızlı tespit ediyoruz, izole ediyoruz,” dedi. filyasyon ile ilgili bir tablo gösterdi. koca, günde 10 bin hastaya filyasyon yapıldığını toplamda ise 47,106 kişiye ulaşıldığını belirtti. “filyasyonda aile hekimlerinizden yardım alıyoruz” diyen koca bu açıklamasına rağmen, diyetisyenler, diş hekimleri gibi geniş bir sağlık grubunun filyasyonda çalıştırıldığından bahsetmiyordu. hatta ileride, sağlık bakanlığı’nın, ankara’da filyasyon ekiplerinde çalışmak üzere engelli işçi, kaportacı, hizmetli, çaycı, grafiker, şoför, güvenlik görevlisi ve mühendisleri de görevlendirdiği açığa çıkacaktı. filyasyon çalışmalarının nasıl yapıldığını basınla paylaşan koca, bir hastanın bulaştırdığı kişi sayısının en az 30 olduğunu ifade etti. “bu sebeple herkesin kendisini şüpheli hissedip kendi evinde izole etmesini önemsiyoruz,” dedi. halbuki işini kaybetme korkusuyla birçok kişi işe gidip geliyordu. herkese genel test uygulamanın doğru olmadığını vurgulayan koca, japon heyeti ile görüştüğünü ve orada toplam test sayısının 34 bin olduğunu örnek göstererek; türkiye’de 71 merkezde test yapıldığını, test sayısının 100 bini geçtiğini ve yakında test merkezlerini 89’a çıkarmayı hedeflediklerini belirtti.
koca, vaka sayısının artmasına rağmen ölüm oranının %1.58 olduğunu açıklarken, hayatını kaybeden vakaların %80'inin 60 yaş üzeri, yoğun bakımda olanların da %75'in’n 60 yaşın üzerinde olduğunu vurguladı. i̇llere göre dağılımı gösterdi. vakaların %60'ının i̇stanbul’da olduğunu ve burada 8,852, i̇zmir’de 853, ankara’da 712, konya’da 584 vaka olduğunu duyurdu.
umre’den gelenlerin semptomu yok, testleri de negatif ise onam formu imzalatılarak, evinden 14 gün çıkmayacaklarını, bu kişileri aile hekimi takibiyle evde izole edeceklerini, yurtdışından gelenler için de 14 gün izolasyon yapılacağını vurguladı. “umre’den gelenler, yani riskli bir bölgeden geliyorsanız,” dedi bakan, ama hiç de risk varmış gibi umre’cilere yeterli önlemler alınmamıştı. hastalık bulgusu olmadan da testlerin pozitif çıkabildiğini, pozitif olanlarım hastaneye alındığını ifade etti. “bölgesel tedbirler alınmalı mı, istanbul karantinaya alınmalı mı?” sorusuna, “hareketliliği azaltan bir öneri olmuştu. sayın cumhurbaşkanı’nın iradesiyle gündeme girmişti. bölgesel sıkı tedbirler alınabilir,” cevabını verdi. zorunlu olmadıkça evden çıkılmamasını önerdi. “vefat sayısı 277 oldu. profesör doktor cemil taşçıoğlu hayatını kaybetti. illere göre sağlık personelinden hasta olanların sayısı kaç? bu grafikler bugünün grafikleri, modelleme yaptınız mı? nasıl bir modelleme yaptınız, peak yaparsa beklediğiniz rakam nedir?” sorusuna da “eğer denilen şekilde izole edebilirsek kendimizi zorunlu olmadıkça dışarı çıkarmazsak bu grafiğin aşağıda kapanacağını, izolasyon kurallarına uyulmazsa önleme şansı olmaz,” dedi. anlaşılan bir modelleme yapılmamıştı. “sayın hocam için büyük bir acı, çok iyi bir insandı görevinin başında son güne kadar hizmet ederek yardım etti,” dedi bakan. sesi üzüntülüydü.
dünya sağlık örgütü avrupa direktörü’nün, avrupa’da görülen vakaların %10’unun sağlık çalışanı olduğunu söylediğini belirtti. ”ama her geçen gün pozitif çıkan vaka sayımız artıyor. bütün sorumluluk sahada bu arkadaşlarımızın omuzlarında. sayısını çok içimden gelmiyor,” dedi “601 kişi”. sesi titredi gözleri doldu, “özellikle koruyucu malzeme noktasında eksiklik oluşturmama noktasında her türlü gayret içinde olduğumuzdan emin olun,” dedi.
sahadaki hekimlerden gelen kişisel koruyucu ekipmanı konusundaki yetersizlik mesajları demek ki doğruydu. 601 kişi hastalanmıştı. bunun vicdani yükü elbet fazlaydı. “ben malzemeye ulaşamıyorum diyen varsa, bütün birimleri aşsın ve bize ulaşsın,” dedi. son 1 haftada 4 milyona yakın n95 maske dağıtıldığını söyledi. 39 ilde can kaybı olduğunu da açıkladı. yoğun bakım doluluk oranının %63, hastane doluluk oranının da %40, istanbul’da servis yatağında da %58 doluluk oranı olduğunu paylaştı. “milyonlarca insan çalışmak zorunda, zorunlu karantina uygulaması olacak mı? pandemi hastanesi olan özel hastanelerde ücret alınacak mı?” sorusuna da “çalışma içindeyiz düzenleme yapacağız. temas ve izolasyon, şu dönemde zorunlu olmadıkça evden çıkmama gayretinde olmalıyız, özel sektörün de minimal personelle üretime devam etmesi öneriliyor. bu süreç özellikle iş ortamında dijital ortamda evden yapılmalı. bunu hedef izolasyon ve evde mutlak yapılıyor olması gerekiyor. direnci düşük olan bu virüs kolay bulaşıyor,” dedi. sağlık çalışanlarına belli aralıklarla test yapılıp yapılmadığına dair soruya ise koca, ‘’niyet var, önümüzdeki günlerde netleşir,’’ cevabını verdi. koca son olarak, plazma tedavisinin henüz dünyada yaygın olmadığını, türkiye’de hangi hastanelerde ve üniversitelerde bu tedavinin uygulanacağının ise planlandığını söyledi. 1 nisan itibarıyla, son 24 saat içinde 2,148 yeni hasta olduğunu, 63 kişinin de hayatını kaybettiğini, toplam hasta sayısının 15,679 olduğunu, hayatını kaybedenlerin toplam sayısının da 277 olduğunu duyurdu.
erdoğan, akp il başkanları toplantısı’nda yaptığı konuşmada; her bir vatandaşın kendini gönüllü karantinada tutmasının ileri tedbirlerin gerekliliğini azaltacağını, şehirlerarası ulaşım kısıtlamasının ise ihtiyaç halinde şehiriçi ulaşımda da uygulanabileceğini söyledi. ‘’devlet içinde devlet’’ kurarak valiliğin izni olmadan kampanya başlatan belediyelere de değinen erdoğan, ‘’biz bize yeteriz türkiyem’’ kampanyasına ‘’dilencilik’’ diyenlere sert çıktı.
fahrettin koca, covid-19 salgınında en ön safta görev alan hekimlerle görüştü. hastanelere 24 milyon cerrahi maske, 3 milyonun üzerinde n95 maske ve 1 milyonun üzerinde koruyucu tulum ve gözlük dağıtıldığını ifade etti.
prof. dr. cemil taşçıoğlu vefat etti. Bu üzücü haber türkiye’nin gündemine oturdu. sağlık çalışanlarını hayatlarını kaybetmeleri üzerine ve tıp dünyasının taşçıoğlu hoca gibi çınarlarının yitirilmesi sonucu, sağlık çalışanlarının korunmasına ve kişisel korunma ekipmanlarına olan ihtiyaca dikkat çekildi.
içişleri bakanlığı, belediyelerin nasıl bağış yapması gerektiğine dair bir bildiri yayınladı.
ulaştırma ve altyapı bakanı adil karaismailoğlu, başakşehir ikitelli şehir hastanesi’nin ulaşım yollarının bakanlık tarafından yapılacağını açıkladı.
sanayi ve teknoloji bakanlığı koordinasyonunda faaliyet gösteren istanbul kalkınma ajansı, “covid-19 ile mücadele ve dayanıklılık programı’’ kapsamında üretilecek projelere, 51 milyon TL kaynak tahsis etti.
istanbul büyükşehir belediyesi, salgına karşı bağış toplanan yardım hesaplarının bloke edilmesine ilişkin iptal davası açtı.
covid-19 salgını ile mücadele kapsamında yardım kampanyaları durdurulan 11 belediye ortak bir bildiri yayınladı. istanbul büyükşehir belediyesi sözcüsü murat ongun, ibb personelleri içerisinde toplamda 90 kişinin covid-19’a yakalandığını açıkladı.
türk hava yolları’nın önceden 17 nisan’a kadar durdurduğu yurtiçi ve yurtdışı tarifeli seferlerin durdurulma süresi 1 mayıs’a kadar uzatıldı. thy’den kamuyu aydınlatma platformu’na (kap) gönderilen açıklamada, “ortaklığımız, şirketin operasyonel maliyetlerini azaltmak ve finansal likiditesini artırmak için çalışmalar yapmaktadır. personel giderleri ile ilgili gönüllü ücretsiz izin ve kısmi çalışma gibi maliyet azaltıcı tedbirler almaktadır. planlanan yatırım kalemlerinden önemli bir bölümünü iptal etmektedir veya ertelemektedir,” ifadelerine yer verildi.
ekrem imamoğlu, fahrettin koca’nın ‘’salgının merkezinin istanbul olduğu’’ açıklamasını hatırlatarak, en azından İstanbul özelinde bir sokağa çıkma yasağı kararı çağrısında bulundu.
sağlık hizmetleri genel müdürlüğü, 81 ilin valiliğine immün plazma tedavisi asgari kriterlerini açıkladığı bir yazı gönderdi.
türkiye, ispanya ve italya’ya tıbbi ekipman yardımı gönderdi.
cumhurbaşkanlığı i̇letişim başkanı fahrettin altun, 1 nisan itibarıyla “biz bize yeteriz türkiyem’’ kampanyası dahilinde 552.529.912 türk lirası bağış toplandığını açıkladı.
cnn türk’ün tarafsız bölge programına katılan i̇çişleri bakanı süleyman soylu, belediyelerin bağış kampanyaları hakkında merkezi ve yerel hükümet ayrımı yapmanın kendisini işkillendirdiğini, i̇stanbul ve ankara belediyelerinin kampanyayı uyarılmalarına rağmen durdurmadıkları için bağış hesaplarını bloke ettiklerini ifade etti.
trt haber yayınına katılan milli eğitim bakanı ziya selçuk, ücretli öğretmenlere uzaktan eğitimin başladığı günden itibaren ödeme yapılacağını duyurdu.
izmir büyükşehir belediyesi şehrin 20 noktasına termal kamera kurdu.
ticaret bakanı ruhsar pekcan, mart ayındaki ihracat oranının geçen yılın mart ayına göre %17 gerilediğini açıkladı.
bu sırada uçak gemisinde: theodore roosevelt uçak gemisindeki binlerce denizcinin guam adasındaki askeri üsse doğru tahliyesi başladı. ertesi gün amerikan deniz kuvvetleri bakanı thomas modly gemiye doğru yola çıktı. gemi komutanı görevden alındı. modly gemiye çıktığında bir konuşma yaptı ve amerikan uçak gemisindeki covid-19 salgınıyla ilgili yazdığı mektubun kamuoyuna sızması ile görev alınan gemi komutanı crozier’le ilgili olarak “ya çok naif ya da aptal” benzetmesi yaptı. tepkiler üzerine bakan, testi pozitif olan gemi komutanından özür diledi.
2nisan günü fahrettin koca, dünya sağlık örgütü avrupa bölgesi direktörü hans kluge ile telekonferans görüşmesi yaptı. Görüşmenin gündem maddesi, türkiye’nin dünya sağlık örgütü avrupa bölgesi ile imzaladığı işbirliği anlaşmasıydı.
koca, bu süreçte türkiye’den yardım talebinde bulunan 88 ülke olduğunu belirtti. kluge ise veri paylaşımı konusundaki şeffaf tutumu için türkiye’ye teşekkürlerini iletti. bakan koca günlük vaka tablosunu da açıkladı. 2,456 yeni hastanın eklenmesiyle toplam hasta sayısı 18,13, 79 kişinin de hayatını kaybetmesiyle toplam ölüm sayısı 356'ya ulaştı. koca, test sayısının bir gün öncesine göre 4,000'in üzerinde artış gösterdiğini, son 24 saat içinde kaybedilen hastaların %82'sinin 60 yaşını aşmış kişiler olmasının dikkat çekici olduğunu açıkladı.
dünyada ise covid-19 hastalarını sayısı 1 milyonu geçmiş, hayatını kaybedenlerin sayısı da 51,000 olmuştu.
dünya sağlık örgütü, hastalığın bulaşma yolları ile ilgili bir güncelleme yaptı. klinik bulgular ortaya çıktıktan hemen önce ve hemen sonra bulaşıcılığın olabileceğini, ancak asemptomatik olan, yani klinik bulgular gelişmemiş kişilerin bulaştırıcı olduğuna dair bilgi olmadığı açıklandı. ilerleyen günlerde virüs ile ilgili bilgiler arttıkça, asemptomatik dediğimiz, klinik bulguları olmayan kişilerin de hastalığı bulaştırabileceği tespit edilip bu yanlış bilgi düzeltilecekti.
cumhurbaşkanı erdoğan, akp belediye başkanları toplantısı’nda yaptığı konuşmada, belediyelerin Nisan, Mayıs ve Haziran aylarındaki İller Bankası ödeneklerini kaldırdıklarını açıkladı. Alınan tedbirlerin doğrudan dar gelirliyi hedeflediğini söyleyen Erdoğan, her işletmenin çalışanlarının %60’ı oranında ve asgari ücreti geçmeyecek şekilde ödeme yapıldığının altını çizdi. Bu süreçte pek çok bankanın müşterilerinin ödemelerini erteleme yoluna gittiğini, onlara ilave kaynak sağladığını ve 5 bin liranın altında geliri olan müşterilerine de destek olmak için çalışmalara başladığını söyleyen Erdoğan, alınan tedbirlerin büyük bir bölümünün dar gelirli vatandaşlara destek olmaya yönelik olduğu vurguladı. Türkiye’nin sağlık altyapısı; personel, ilaç, malzeme ve yoğun bakım imkânları bakımından pek çok ülkeye göre oldukça iyi durumda olduğunu belirtti. 2,682 yataklı ikitelli şehir hastanesi’nin ilk etabını 20 nisan’da hizmete alınacağını açıkladı.
sanayi ve teknoloji bakanı mustafa varank, covid-19 platformu altında 7 aşı projesi geliştirildiğini açıkladı.
Aile,Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, sağlık raporları 1 Ocak’ta biten kronik hastaların raporlarının ikinci bir duyuruya kadar geçerli sayılacağını açıkladı.
i̇çişleri, ulaştırma ve altyapı, aile,çalışma ve sosyal hizmetler bakanlıklarının yaptığı ortak açıklamaya göre; sosyal yardım ödemeleri ptt yerine hanelere teslim şeklinde yapılacağı açıklandı.
dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu, nato toplantısı sonrası yaptığı basın açıklamasında; yurtdışında 124 türk vatandaşının covid-19 sebebiyle vefat ettiğini açıkladı.
kültür ve turizm bakanı mehmet nuri ersoy, turizm sezonunun mayıs ayı sonuna erteleneceğini öngördüklerini ifade etti.
ekrem imamoğlu vakıfbank’taki yardım hesaplarına bloke koyulma sürecinin derhal durdurulması çağrısında bulunarak ‘’bu vebalin altında kalmayın.’’ dedi.
istanbul valisi ali yerlikaya’nın yaptığı açıklamaya göre eczanelerin saatleri pazar günleri hariç 09.00–18.00 olarak değiştirildi.
izmir tabip odası, hekimlere yeterli koruyucu ekipman sağlanmadığı yönünde bir açıklama yaptı.
i̇stanbul’da özel 2 tıp laboratuvarına covid-19 testi yaptıkları hastaların test sonuçlarını ve bilgilerini sağlık bakanlığı ile paylaşmadıkları gerekçesiyle suç duyurusunda bulunuldu.
patolojinin duayen isimlerinden prof. dr. feriha öz vefat etti. bu haber tüm ülkede ve tıp camiasında büyük üzüntüye sebep oldu.
istanbul tabip odası, yayınladıkları korona günlerinde istanbul’da sağlık II özel hastaneler raporunda, sağlık bakanlığı’nın paylaştığı verilerde şüpheli ve ayakta tedavi gören vakalara yer verilmediği ifade edildi. özel hastanelerin yalnızca sağlık bakanlığı’nın belirli merkezlere yönelttiği testlerden ve yoğun bakım yatışlarından ücret alınmadığı, bunun dışındaki her türlü işlemden pandemi öncesi gibi ücret talep edildiği belirtildi.
ptt 1,000 tl nakit desteğini almak üzere şubelere başvuran vatandaşların oluşturduğu yoğunluktan dolayı ikinci bir duyuruya kadar kalabalık şubelerini kapatma kararı aldı.
meraklısına: türkiye cumhuriyet merkez bankası, biz bize yeteriz türkiye’m milli dayanışma kampanyasına 100 milyon tl bağışladıklarını açıkladı. bu konu ile ilgili gazete duvar’da yayınlanan bir makale kaleme almıştım. türkiye’de salgın yönetimi bilimsellikten uzak, daha çok siyasi idarenin ekseni etrafında dönüyordu. öyle ki salgın esnasında belediyeler, mahalle mahalle ihtiyacı olan halka her konuda yardım elini uzatırken, buna kaynak yaratmak için de bağış toplarken; her şeyi tek başına idare etmeye çalışan hükümet, bu yetkilerini belediyelerin elinden aldı. buna karşılık kendi kampanyasını açarak, halkı sadece bu kampanyaya katılmak konusunda teşvik etti. şu anda 1 milyar 824 milyon lira para toplanan kampanyaya kişiler, kuruluşlar ve şirketler cömertçe bağış yaptı. 100 milyon türk lirası bağış ile biz bize yeteriz kampanyasına en fazla bağış yapan kurum merkez bankası oldu. merkez bankası tarihinde, dünyada ikinci bir örneği olmayan bu durum çok enteresandı. merkez bankası’nın para piyasalarına ya da hazineye para aktarma mekanizmaları belli bir kurumdu. devlet tahvili, hazine bonosu, döviz alıp satarak para arzını ayarlamakla yükümlü para otoritesiydi merkez bankası. bankacılık ve finans sistemi içinde olası en kötü senaryo durumlarında ise son çare olarak başvurulabilecek başat borç verendi ki buna ekonomide “lender of last resort” deniyordu. Tanımı ve tasarımı gereği merkez bankası bağış yapamazdı. belediyelerin bağış toplayamadığı bir mecrada ülkemizin türkiye cumhuriyeti merkez bankası’nın bağış yapması çok trajikomik bir durumdu.
istanbul valisi ali yerlikaya, istanbul’daki sağlık çalışanlarına 3 bin 151 kişilik yer tahsis edildiğini, 2 bin 166 sağlık çalışanının ise bu hizmetten faydalandığını duyurdu.
