salgının 100 günü — bölüm 17
bölüm 17 (13 mart 2020 - 15 mart 2020)
13mart günü, sağlık bakanı fahrettin koca bilim kurulu toplantısı ardından adalet bakanı abdulhamit gül ve ulaştırma ve altyapı bakanı mehmet cahit turhan ile birlikte açıklama yaptı. daha önce dar bir kabine grubu ile yapılacağını söylediği cumhurbaşkanlığı zirvesinin geniş kapsamından bahsetti. 40'ın üzerinde katılımcının olduğunu bildirdi. birtakım tedbirlerin alındığını açıkladı. buna göre hastanelerde ziyaretçi kısıtlamasına başlanacağı, mesai saatleri içinde ziyaretçi kabul edilmeyeceği, mesai saatleri dışında bir kişiye izin verileceği, ilaçların rapor süresi dolunca hastaların ilaçlarını doğrudan alabilmesi için yeni bir yaklaşım devreye gireceği, kamu çalışanlarından kronik hastalığı olanların kolayca izne çıkabileceği. mart ve nisan aylarında düzenlenecek olan ulusal ve uluslararası bilimsel toplantılar ve konferansların geçici süreyle erteleneceği, yurtdışından gelenlerin idari izinli sayılacağı duyuruldu. alo 184 SABİM danışma hattına korona enfeksiyonuna hazır bir hat haline dönüşeceği. ateş, öksürük ve nefes darlığı olanların 184'ü arayabilecekleri açıklandı. halbuki o güne kadar bu tür şikayetleri olanların en yakın sağlık kuruluşuna gitmesi öneriliyordu. şüpheli vakaların hastaneye gitmeden önce 184'ü aramaları akla gelmemişti. bu oldukça geç kalınmış bir tedbirdi.
“vatandaşlarımızın yurtdışına kesinlikle çıkmamasını istiyoruz. yurtdışında olanların ise dönmek için ısrarcı olmalarını yanlış buluyoruz. kendilerini bulundukları yerde koruma altına almalarını öneriyoruz. bunun kendileri için ülkemize gelmekten daha sağlıklı olduğunu düşünüyoruz,” diyen sağlık bakanı’nın, “dünyanın neresinde olursa olsun vatandaşımızı sahipsiz bırakmayacağız” söylemleriyle 42 kişi wuhan’dan getirilmişti. öyle ki bu kişilere hastane tahsisi eden bir ülkeyiz imajı çizilmişti. şimdi ise yurtdışındaki vatandaşların ülkeye gelmelerinin sağlıklı olmadığı düşünülmeye başlanmıştı.
sağlık bakanı, aynı aile içinde 3 yeni tanı daha konduğunu haber verdi. buna göre toplam vaka sayısı 5 oldu.
sağlık bakanı’nın ardından, adalet bakanı açıklama yaptı. ceza infaz kurumlarında tedbirler alındığını, ilk kabul raporu ile bulaşıcı hastalık değerlendirilmesi yapılacağını duyurdu. ilk kabul raporunda sağlık raporu olanlar belli bir alana alınacak, 14 gün sonra diğer alanlara geçebilecekti. açık ve kapalı tüm cezaevlerindeki görüşlerin 2 hafta süre ile ertelendiğini, duruşmalar da diğer adli işlemlerin de ertelenmesinin hakimler ve savcılar yüksek kurulu (hsyk) tarafından bir süre ertelenmesinin zaruri durumlar hariç önerildiğini açıkladı.
ulaştırma ve altyapı bakanı da yüksek hızlı tren (yht) ve marmaray da gerekli dezenfeksiyon ve temizlik yapıldığını, tatil ilan edilince yoğunluk başladığını, ankara-istanbul yht hatlarında 13–15 mart tarihleri arasında ilave seferler konulduğunu, 14,000 yolcu kapasitesi oluşturulduğunu açıkladı. hastalığın yeni görüldüğü ve çok hızlı bir artış gösterebileceği öngörüsü ile yolcu kapasitesindeki artış alınmış yanlış bir karardı.
yunanistan sınırında yaşanan insanlık dramı hiç gündeme gelmiyordu.
sağlık bakanı hastaların şehir bilgisini vermenin doğru olmadığını ve önümüzdeki 3–4 haftanın çok önemli olduğunu söyledi. insanla teması minimalize eden ama yaşamı sürdüren bir tedbir paketinin önemli olduğunu, temas edilen yerlerle ilgili çalışıldığını açıkladı. “bir şehirde vaka görüldü, şehri karantinaya alalım, böyle bir uygulama yok. bilim kurulu’nun böyle bir önerisi yok, dünyada’da böyle bir öneri yok,” dedi. halbuki wuhan’da ve italya’da erken karantina tedbirleri alındığından, hatta iran’da kum ve meşhed kentleri için bu şehirlerin karantina tedbirlerinin alınması için iran’lı yetkililerle konuşan bakanın, bu sefer aynı tedbirlerin türkiye’de alınmasına dair “böyle bir şey dünyada yok demesi” çok şaşırtıcıydı.
tanısı konan 3 vakanın 2’sinin solunum sıkıntısı olduğunu açıkladı. 40,000 umrecinin geldiğini, 29 şüpheli vakanın olduğunu açıkladı.
gazetecilerin yeni vakalarla ilgili ısrarcı sorularından sıkışıyor, zaman zaman sesini yükselterek, cevap vermekten kaçınıyordu. yıllarca ticaret ile uğraşmış ve patron olan sağlık bakanı’nın, kendisini zorlayacak ya da daha derin bilgi vermesine sebep olan sorulara karşı sabrının ve toleransının çok az olduğu anlaşılıyordu.
bu sırada bakanlıklarda:
- milli eğitim bakanlığı, 21–22 mart tarihlerinde yapılması planlanan açık öğretim kurumları sınavlarının ertelendiğini duyurdu. eylül ayında yapılması planlanan ek sınavlar ile bu sınavlar birleştirilecek, yurt içinde ve yurt dışında aynı tarihlerde uygulanacaktı.
- kültür ve turizm bakanı mehmet nuri ersoy, özel tiyatroların da COVID-19 sebebiyle kötü etkilendiğini ve onlara yardımcı olacak bir destek paketi sunmayı planladıklarını açıkladı.
- ulaştırma ve altyapı bakanı mehmet cahit turhan, COVID-19 üzerine alınan yeni tedbirleri açıkladı. 14 mart saat 08:00 itibariyle almanya, fransa, i̇spanya, norveç, danimarka, belçika, avusturya, i̇sveç ve hollanda’ya planlanan tüm seferlerin 17 nisan’a kadar durdurulacağı belirtildi.
- sanayi ve teknoloji bakanı mustafa varank, COVID-19'un etkilerini tam olarak göstermediği ocak 2020 ayında türkiye sanayi üretiminin % 7.9'luk bir artış göstererek pozitif trendine devam ettiğini açıkladı. makine ve kimya endüstrisi kurumu ile tübitak marmara araştırma merkezi’nin yerli filtreli maske üretimine dair projeler başlattığını belirtti.
- türkiye büyük millet meclisi’nde koronavirüs tedbirleri kapsamında genel kurul salonu dezenfekte edildi.
bu sırada diyanet işlerinde: bu önlemler açıklanırken diyanet işleri başkanı, cuma hutbesi için toplanan yüzlerce kişilik kalabalığa “kalabalıktan uzan durun!” uyarısında bulundu.
bu sırada sağlık çalışanları: türk tabipler birliği merkez konseyi başkanı prof. dr. sinan adıyaman, 14 mart tıp bayramı mesajında COVID-19 sebebiyle yüksek risk altında bulunan çok sayıda sağlık çalışanının olduğunu, sağlık çalışanlarının güvenliğine dair taleplerinin geçerliliğini koruduğunu ve hazırladıkları “sağlıkta şiddet yasa tasarısı’nın bir an önce yasalaşması gerektiğini bildirdi.
bu sırada dünya sağlık örgütü’nde: dünya sağlık örgütü “COVID-19 dayanışma fonu” başlattığını açıkladı.
bu sırada ingiltere’de: ingiltere başbakanı boris johnson, bu salgın sebebiyle virüsün daha fazla yayılacağını, insanların sevdiklerini vakitlerinden daha evvel kaybedebileceklerini açıkladı.
14mart’ta sağlık çalışanları salgının ülkede görülmesi sebebiyle önlerindeki yoğun geçecek günlerden habersiz oldukça sönük geçen bir güne şahit oldular.
meraklısına: ikinci mahmut döneminde 14 mart 1827’de, modern tıp eğitiminin başladığı güne ithafen 14 mart tıp bayramı olarak kutlanır.
sağlık bakanlığı tarafından koronavirüsle mücadelede “14 kural” açıklandı. bakan koca, umreden dönen bir vatandaşın testinin pozitif çıktığını açıkladı.
sağlık bakanlığı, kendisinin sağlık bakanlığı’ndan olduğunu söyleyip korunma malzemesi satmak isteyenlerden uzak durulması ve evlerini temizlemeyi teklif edenlerin evlere alınmaması gerektiğini vurguladı. sağlık bakanlığından geldiğini iddia ederek maske, el antiseptiği, önlük veya koruyucu gözlük dağıtımı yapanları; maske, el antiseptiği, önlük veya koruyucu gözlük kullanımını uygulamalı olarak göstermek isteyenleri; koronavirüsle ilgili bilgilendirme veya evde koronavirüs taraması yapacağını beyan edenleri; koronavirüse karşı evi dezenfekte edeceğini söyleyenlerin evlere alınmaması duyuruldu. sağlık bakanlığı’ndan aradığını söyleyerek koronavirüsten koruyucu malzeme göndermek, uzaktan eğitimle ilgili bilgilendirme yapmak, evde COVID-19 hastası olup olmadığını tespit etmek üzere bilgi isteyenlere isim ve adres bilgilerinin verilmemesi gerektiği paylaşıldı. yeni koronavirüs hastalığı (COVID-19) ile ilgili güncel ve güvenilir bilgilerin sağlık bakanlığı internet siteleri ile sosyal medya hesaplarından takip edilmesi önerildi.
milli eğitim bakanı ziya selçuk, uzaktan eğitim ile ilgili sürece dair derslerin nasıl işleneceği ve eğitim bilişim ağı’nın (eba) nasıl kullanılacağı hakkında simülasyonlar ile açıklamalar yapacaklarını duyurdu. 23–27 mart tarihleri arasında uzaktan eğitim modeli ile eğitim öğretime devam edileceğini söyledi.
ulaştırma ve altyapı bakanlığı, turistik amaçla yurt dışında bulunan vatandaşların ve yurtdışında okuyan öğrencilerin 17 mart 2020 saat 24:00'a kadar, 14 günlük karantina şartı ile türkiye’ye giriş yapabileceklerini duyurdu. karantina sisteminin nasıl işleyeceğine dair bir açıklamaya yer verilmedi.
içişleri bakanlığı, türkiye-gürcistan arasındaki sarp sınır kapısı’nın 15 Mart 2020 saat 17:00 itibariyle karşılıklı olarak, geçici süreyle yolcu trafiğine kapatıldığını duyurdu.
disk genel başkanı arzu çerkezoğlu, türkiye genelinde covid-19 vaka sayısının 5'e yükselmesinin ardından, vatandaşlar arasında mağduriyet yaşanmaması adına hükümete ek yardım çağrısında bulundu. izmir, ankara, antalya, adana, mersin illerinde su faturası borcu olan vatandaşlar için iki aylık muafiyet uygulamalarına dikkat çeken çerkezoğlu, her eve belli bir miktar su ve doğalgazın ücretsiz olarak sağlanması gerektiğini yineledi.
diyanet işleri başkanı umre’ye gittiği bilinen toplam 21,000 kişiden, 5,300 kişilik son kafilenin 14 mart itibarıyla dündüğünü, bu kişilerin hem kendi sağlıkları ve hem de çevresindeki insanların sağlıklarını korumak için 14 gün boyunca kesinlikle evlerinden çıkmamalarını ve ziyaretçi kabul etmemelerini, bunun bir kul hakkı olduğunu duyurdu.
bilim kurulu üyesi dr. alpay azap hürriyet gazetesine verdiği demeçte “hastalığın RNA’sını çoğaltmak için üretilen ‘primer’ ticari olarak satılıyor. biz türkiye olarak bir ay önceden ‘primer’ı üretmeye başladık. dünyada biz de dahil dört ülkede üretiliyor. geçen haftaya kadar türkiye’de hastalık görülmediği için primerleri yurtdışına satıyorduk. ancak geçen haftadan itibaren vaka görüldüğü için artık göndermiyoruz. türkiye’deki üretimin haftalık 2 bin primer hazırlama kapasitesi var. ancak test sayılarını artırmaya çalışıyoruz. türkiye’de bu test ücretli değil,” dedi.
bu sırada ingiltere’de: birleşik krallık, koronavirüs ile mücadelede halk arasında sürü bağışıklığı da denilen “toplumsal bağışıklık” modelini uygulamaya başlayacağını duyurdu. bu modele göre belli sayıya ulaşan hasta kişinin sağlanmasıyla salgının kontrol altına alınabileceği öngörülüyordu.
15mart’ta sağlık bakanı fahrettin koca, 14 mart gecesi itibariyle umreden dönen tüm yolcuların ankara ve konya’da bulunan öğrenci yurtlarında ayrı odalara yerleştirilerek karantinaya alındığını ve şüpheli bulunanların gelir gelmez test edilme amacıyla hastaneye kaldırıldığını açıkladı. vaka sayısını 12 olarak duyurdu. bu vakalardan ikisinin ilk vakanın temas çevresinden, yedisinin avrupa ülkelerinden, üçünün de amerika birleşik devletleri’nden geldiğini belirtti.
bu sırada bakanlıklarda:
- kültür ve turizm bakanlığı, COVID-19 ile mücadele kapsamında bünyesinde bulunan tüm kütüphanelerin 16–30 mart tarihleri arasında kapatılacağını ve bu zaman dilimi içinde yapılması planlanan tüm etkinliklerin iptal edileceğini açıkladı.
- ulaştırma ve altyapı bakanlığı, COVID-19 tedbirleri kapsamında 14 mart saat 24:00 ile durdurulması planlanan gürcistan ile havayolu ulaşımının, yeni yapılan anlaşma doğrultusunda 20 mart saat 24:00'a ertelendiğini açıkladı.
- sanayi ve teknoloji bakanı mustafa varank, fiyatlardaki artışın ve maske bulamama derdinin kaynağının arz-talep dengesizliği olmadığını, bu durumun fırsatçılardan kaynaklandığını belirtti.
- içişleri bakanlığı, 81 il valiliğine gönderilen bir ek genelge ile COVID-19 tedbirleri kapsamında, pavyon, diskotek, bar ve gece kulüplerinin faaliyetlerinin 16 mart saat 10:00 itibariyle geçici süreyle durdurulduğunu açıkladı.
meraklısına: koronavirüs salgının nasıl bir ilerleme göstereceği projeksiyon modelleri ile tahmin edilmeye çalışıyordu. birçok ülkenin halk sağlığı uzmanları ve epidemiyoloji bilimi ile uğraşan bilim insanları günlük verileri kullanarak sanki hava tahmini yapar gibi alınan tedbirlere göre ileriki günlerde hastalığın nasıl seyredeceği konusunda bir takım öngörülerde bulunuyorlardı. 1918 ispanyol gribi ile koronavirüs salgını karşılaştırılıyor, hastalığın 1918’de olduğu gibi dalgalar halinde mi geleceğine dair tartışmalar sürüyordu. 1918 ispanyol gribi 3 dalga halinde gelmiş özellikle ikinci dalga diğerlerinden daha ağır geçirilmiş ve daha fazla sayıda ölüme sebep olmuştu. mustafa kemal atatürk de ispanyol gribi salgınından etkilenmişti. 1917 yılının sonuna doğru vahdettin ile birlikte almanya’ya gitmişti. dönüşte böbreklerindeki ufak rahatsızlığı yüzünden istanbul’a dönmeyip ve günümüzde çekya’nın kaplıcaları ile dünyaca ünlü kasaba olan karlsbad’a geçmişti. burada bir süre dinlenildikten sonra istanbul’a dönmeye karar verilmiş ve kafile viyana’ya gelmiş; ancak mustafa kemal atatürk, avusturya’da “ispanyol gribi’’ olarak da bilinen salgından nasibini almıştı. o dönem, yaveri cevat abbas gürer’in mustafa kemal’in durumundan çok endişelendiği ve salgından etkilenip etkilenmediğini anlamak için birçok doktordan fikir alındığını söylüyordu. hatta mustafa kemal’in, 1919 yılında samsun’a gidişi öncesi tekrar gribe yakalanması ve aşırı yorgun hali etrafındakilerde yoğun bir endişeye sebep olmuştu.
