salgının 100 günü — bölüm 23
bölüm 23 (3 nisan 2020 - 6 nisan 2020)
3nisan’da fahrettin koca, bilim kurulu toplantısı sonrası açıklamalarda bulundu. koca, illerin tamamında vakaların bulunduğunu, erkeklerin ise kadınlara oranla daha fazla COVID-19'a yakalandığını duyurdu. istanbul’da 12,231, izmir’de 1,105, ankara’da 860, konya’da 601, kocaeli’de 500 vaka olduğunu, istanbul, izmir, ankara, konya ve kocaeli’nin riskli iller olduğunu açıkladı. vefat edenlerin en çok 56 ilde olduğunu, istanbul’da 210, izmir’de 27, kocaeli’nde 14, ankara ve konya’da 11 olduğunu paylaştı. yoğun bakım hastaların %64.4 60 yaş üstü, %78.7'si 60 yaş üstü, 60 yaş altındakilerin %86.7 ‘inin evde takip edildiğini söyledi.
sokaktaki hareketliliğin istenen düzeye inmediğini, gençlerin hareketliliğinin riski artırdığını, temas, mesafe ve izolasyonun önemli olduğunu vurguladı. sağlık bakanı, hastalık belirtisi olan herkesin kesinlikle maske takmasının gerekliliğine vurgu yaparak, kalabalık ve sosyal hareketliliğin olduğu yerlerde de maske kullanımının önemini ifade etti. dünya sağlık örgütü’ne göre bir kişinin 2.6 kişiye virüs bulaştırdığını belirten koca, sağlık bakanlığı’nın istanbul’daki analizlerine göre 1 kişinin 16 kişiye bulaştırdığını tespit ettiklerini açıkladı. COVID-19 hastalarının tedavi sürecinde izledikleri yöntemlerden de bahseden koca, çin’den gelen ilacın yoğun bakım hastalarında olumlu etki ettiği söylenmiş olsa da türkiye’deki çalışmalarda bu ilacın, solunum sıkıntısının görülmeye başladığı ilk zamanlarda kullanımının daha olumlu sonuç verdiğini gözlemlediklerini belirtti.
üniversite hastanelerindeki yardımcı personele ekipman sağlanmadığı ve personelin kendi imkanlarıyla ekipman aldıkları iddialarına koca, yeterli ekipman sağlama noktasında yoğun çaba içerisinde olduklarını, fakat bazı kurumların birtakım farklı uygulamaları olabileceğini söyleyerek karşılık verdi. bunun doğru olmadığını, tüm personele ücretsiz olması gerektiğini savundu. bilim kurulu’ndan bir kişi enfekte oldu dedi. tedbirlerin cumhurbaşkanı’nın iradesi ve takdirleri ile açıklanacağını, yurtdışı kaynaklı vakalarda avrupa’dan gelenlerin oranının, umreden gelenlere göre daha yüksek olduğunu belirtti. halbuki genom verisi paylaşım sitesi nextstrain’de türkiye’de, avrupa kadar suudi arabistan ve i̇ran’da görülen virüslerin de sorumlu olduğu açıklanıyordu. vakaların, sayıların konuşulduğundan farklı psikolojik, sosyolojik, istatistiksel yönleriye, din sosyolojisi farkıyla farklı bir ikinici bir kurul oluşacağının bilgisini verdi. “modelleme, simülasyon çalışması yapılıyor mu? çin’in verileriyle, çin dünyayı yanılttı mı?” sorusu soruldu. “verilen bilgiler analizle olur. bizdeki analizler farklı. 2 gün önce avrupa direktörü’yle konuştum. avrupa’nın en sağlıklı bilgilerini veren ülkesiyiz. simülasyonlar yapıyoruz enfeksiyonun başındayız,” dedi. temas, izolasyon ve mesafe önemli diyerek aynı şeyleri tekrarlıyordu.
mecliste infaz yasasının görüşüldüğünü, 90,000 mahkumun tahliye olmasının bir risk olup olmayacağını soran gazeteciye de bir planlama yapıldığını söyledi. “601 çalışan enfekte, istanbul’da bir sokağa çıkma yasağı olacak mı? hasta sağlık çalışanı sayısı arttı mı?” sorusuna da, “evet, oluyor, her gün bu sayıları açıklamak doğru değil. her gün bu sayılar artıyor,” dedi. 3 nisan itibarıyla da son 24 saatte 2,786 yeni hasta tespit edildi. 69 kişi de hayatını yitirdi. bu sonuçlarla toplam vaka sayısı 20,921, ölüm sayısı da 425 oldu.
cumhurbaşkanı erdoğan, ulusa sesleniş konuşması’nda, türkiye’deki COVID-19 hastalarının veya bunlara hastalığı bulaştıranların önemli bir bölümünde avrupa-amerika seyahati hikâyesinin olmasının düşündürücü olduğunu, batı ülkelerinin sağlık sistemlerinin yeteri kadar kapsayıcı olmaması sebebiyle hastalığın teşhisinde ve vaka sayısı arttıktan sonra da tedavisinde yetersiz kaldıklarının çok açık olduğunu söyledi. bu söylemle türkiye’deki salgının esas nedeninin avrupa ve amerika olduğu vurgulanıyor, çin, iran ve suudi arabistan’ın salgındaki rolü görmezlikten geliniyordu.
meraklısına: bu konu bilim kurulu üyelerinden dr. ateş kara ve dr. serhat ünal’ın daveti üzerine katıldığım bir webinarda da gündeme gelmişti. dr. kara tarafından halk sağlığı genel müdürlüğü’nün nextstrain organizasyonu ile paylaştığı, türkiye’de saptanan virüslerin genetik dizilimlerine göre virüsün türkiye’ye filogenetik olarak giriş yollarında avrupa ve amerika kadar, i̇ran ve suudi arabistan’ın da etkin olduğu açıklanmıştı. bir başka konuya da burada dokunmadan geçemeyeceğim. türkiye’de koronavirüs görülen hastaların yaş ve cinsiyet dağılımlarının rutin olarak paylaşılmadığı günlerde, salgınla ilgili bazı bilgilerin özellikle sağlık bakanlığı tarafından kayıt altında tutulduğu, bu verilerin bilim kurulu üyeleri ile dahi paylaşılmadığının kurul üyeleri tarafından açıklandığı bir dönemde, sadece hekimlere açık bir webinar’da, hastaların yaş ve cinsiyet dağılımlarının, dr. ateş kara tarafından paylaşılması çok dikkatimi çekmişti. bu da bilim kurulu üyelerinin aslında, vatandaşla paylaşılmayan her türlü bilgiye ulaşabildiklerinin bir kanıtıydı.
cumhurbaşkanı, maske, test kiti ve temel gıda maddelerinin neredeyse tamamında türkiye’nin ihracatçı konumunda olmasının salgın sürecinde türkiye’yi mutlak bağımlılıktan kurtardığını belirtti. iban konusu ile ilgili kamuoyundaki tartışmalarla ilgili de, kurtuluş savaşı başlangıcındaki atatürk’ün uyguladığı tekalif-i milliye emirlerini örnek gösterdi. erdoğan, alınan yeni tedbirler dahilinde; 30 büyükşehir ile akciğer rahatsızlıklarının sık görüldüğü zonguldak’ın, ilk etapta 15 gün olmak suretiyle araç giriş-çıkışına kapatıldığını belirtti. 65 yaş üstü ve 20 yaş altı için sokağa çıkma yasağı detaylarını açıkladı. pazar yerleri ve marketler gibi insanların toplu şekilde bulunduğu tüm alanlarda herkesin maske takmasının zorunlu olduğunu belirtti. il pandemi ve il hıfzıssıhha kurullarının ilave tedbirler alabileceğini de belirten erdoğan, sokaklar dahil tüm kamuya açık mekanlarda kalabalık oluşturacak şekilde asla bir arada bulunulamayacağını ve sosyal mesafeye dikkat edilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.
erdoğan’ın ulusa sesleniş konuşmasında bahsettiği yeni tedbirler, içişleri bakanlığı tarafından detaylı bir şekilde genelge olarak yayımlandı.
aile, çalışma ve sosyal hizmetler bakanı zehra zümrüt selçuk, kısa çalışma ödeneğinde çoğu imalat firması olmak üzere yaklaşık 70 bin firmaya ve 1 milyonu geçen çalışana ulaştıklarını ifade etti.
türkiye futbol federasyonu, liglerin en erken haziran ayında oynanabileceğini duyurdu.
istanbul’da salgın tedbirlerine uymayan 91 kişiye kabahatlar kanunu hükmünce idari para cezası kesildi, 4 işyeri mühürlendi.
diyanet işleri başkanlığı, koronavirüs tedbirlerine yönelik olarak cuma namazlarının her hafta; öncesinde diyanet tarafından belirlenmiş, türkiye’nin farklı bir bölgesindeki bir camide, asgari düzeyde cemaatin katılımıyla temsilen kılınmasına karar verdi.
sağlık bakanlığı, COVID-19 nedeniyle vefat edenlerin cenaze işlemleri ile ilgili 81 ilin valiliğine yazı gönderdi. buna göre; COVID-19 kaynaklı vefatların cenaze sürecinde, enfeksiyon kaynaklı definlerden farklı bir süreç izlenmesine gerek olmadığı belirtildi.
türk hava yolları, iç hat seferlerini 20 nisan’a kadar durdurdu.
türk tabipleri birliği aile hekimliği kolu başkanı dr. filiz ünal, konya’da umreden gelen bir kişinin 257 kişiye virüs bulaştırdığını iddia etti.
abdi ibrahim, virüsün tedavisinde olumlu etkiler gösteren sıtmada da kullanılan etken maddesi klorokin fosfat olan ilacın ilk üretimini yaparak sağlık bakanlığı’na teslim etti.
istanbul’da toplu taşıma araçlarında maske takma zorunluluğu getirildi.
prof. dr. ercüment ovalı, twitter hesabından yaptığı paylaşımda aşı çalışmalarının son süreci için ekibiyle beraber 45 gün boyunca laboratuvara kapandıklarını duyurdu.
araç muayenesi için 4.5 ay ek süre tanındı.
ticaret bakanı ruhsar pekcan, katıldığı 11. istişare toplantısında fahiş fiyat uyguladıkları iddia edilen yaklaşık 7 bin 400 firmanın daha incelemeye alındığını bildirdi.
cumhurbaşkanı’nın insanların toplu şekilde bulunduğu alanlarda herkesin maske takmasının zorunlu hale getirildiğini açıklaması üzerine a haber yayınında gündeme ilişkin soruları yanıtlayan ticaret bakanı ruhsar pekcan, türk tabipleri birliği aile hekimliği kolu başkanı dr. filiz ünal, konya’da umreden “bakanlığımızın maskelere yönelik bir çalışması var, halkın ulaşabilir olduğu noktalarda inşallah bunların satışını gerçekleştireceğiz. vatandaşımız ekmeğini ya da sebzesini nereden alıyorsa ona yakın yerden bunlara daha rahat ulaşabilecek,” dedi. daha önce sağlık bakanı tarafından 13–14 kuruşa satın alındığı söylenen maskelerin, böyle bir kriz anında satılacak olması toplumun her kesiminden tepkiyle karşılandı.
bu dönemde yurtdışına ihraç edilecek her türlü tıbbi malzeme takibe alınıyordu. parçaları çin’den alınmış ve faturası ispanya’nın castilla-la mancha ve navarra özerk yönetimleri tarafından ödenmiş ventilatör parçaları türkiye’de birleştiriliyordu. 150 ventilatörün ispanya’ya gönderilmesi süreci de bu takibe takıldı. türkiye’nin önce kendi ihtiyaçlarını karşılayacak olması sebebiyle uçağa yüklenen ventilatörler gümrükte bekletilmeye başladı. cnn türk’e açıklamada bulunan mevlüt çavuşoğlu, ispanya’ya gönderilecek 116 solunum cihazına el konulduğu iddialarını yalanladı. ispanya ile türkiye arasında her düzeyde ikili ilişkilerin çok iyi olduğuna da vurgu yapan çavuşoğlu, “tüm ülkeler sınır boyundaki hava savunma sistemi patriot bataryalarını çekerken, ispanya halen patriot bataryalarını adana’da tutuyor. bu da türkiye’ye nato içinde en güçlü destek veren ülke demektir,” dedi. bu açıklamadan sonra devreye dışişleri bakanlığı girdi ve konu tatlıya bağlandı. ispanya dışişleri bakanı arancha gonzalez laya, çavuşoğlu’na teşekkür etti. bakan çavuşoğlu aynı açıklamada yurt dışında 156 türkiye cumhuriyeti vatandaşının hayatını kaybettiğini, 50'ye yakın cenazenin ülkeye getirildiğini söyledi.
4nisan’da içişleri bakanlığı, 30 büyükşehir ve zonguldak ili için uygulanan seyahat yasağı kısıtlamalarına yönelik istisna durumları içeren bir genelge yayınladı.
istanbul büyükşehir belediyesi metro seferlerini 21:00’a kadar uzattı. moda, istiklal caddesi tramvay ve kabataş-taksim füniküler hattı seferleri durduruldu.
bursa il hıfzıssıhha kurulu tarafından, gemlik ilçesindeki tatil beldelerinde bulunup başka bir ilde ikamet eden kişilerin ikinci bir emre kadar ilçe dışına çıkmaları engellendi.
tekirdağ valiliği, 15 gün boyunca toplu ulaşım hareketliliğini durdurdu.
faaliyetlerini azaltan veya topyekün durduran firmaları kısa çalışma ödeneğine başvurmaya teşvik etmek için, 29 sivil toplum kuruluşu ortak bir açıklama yayınladı.
cezayir’den getirilen 320 türk işçi kyk yurtlarında karantina altına alındı.
chp muğla milletvekili mürsel alban, son 2 gün içerisinde muğla’da yalnızca 122 adet test yapıldığını, tatilcilerin muğla’ya akın etmesiyle artan nüfus için bu sayının oldukça yetersiz olduğunu belirtti.
chp grup başkan vekili engin altay, diyanet işleri başkanlığı’nın organizasyonuyla umreye giden vatandaşlara ateş düşürücü verdiğini iddia etti. diyanet işleri başkanlığı bu iddiaları reddetti. benzer iddialar 29 şubat tarihinde de yapılmıştı. bu arada umre’den dönen ve ısparta’da karantina altına alınan kişilerle ilgili olarak akp ısparta milletvekili recep özel, 1 nisan tarihinde “ilimizde şu an 268 pozitif vaka vardır. ancak bu vakaların 245'i misafir ettiğimiz umreden dönen vatandaşlarımızdır,” dedi. ancak özel, bir süre sonra bu açıklamayı yaptığı tweet’leri sildi.
istanbul valiliği tarafından alınan yeni bir kararla; COVID-19 dışı vefat edenlerin şehir dışına gönderilebilmesi için seyahat izni verileceği açıklandı.
gençlik ve spor bakanı mehmet muharrem kasapoğlu, kyk yurtlarında 15 bin 756 kişinin hala karantina altında bulunduğunu duyurdu.
4 nisan’da son 24 saatte görülen vaka sayısı 3,013 oldu. 76 kişi de hayatını kaybetti. toplam hasta sayısı 23,934, hayatını kaybedenlerin sayısı da 501 oldu.
5nisan’da cumhurbaşkanlığı iletişim başkanı fahrettin altun, cumhurbaşkanı erdoğan’ın talimatı ve sağlık, ulaştırma ve altyapı bakanlıklarının koordinasyonuyla 20–65 yaş arası vatandaşlara ücretsiz maske dağıtımına başlayacağını duyurdu. maskeler için başvurular internet üzerinden alınacağı ve haftada 5 tane maske teslim edilmesi planlandı.
içişleri bakanlığı, valiliklere gönderilen şehirlerarası giriş çıkış yasakları ve yaşa bağlı sokağa çıkma yasağı kararlarına ilişkin 18–20 yaş arasındaki gençlerle ilgili istisnai durumları içeren bir genelge yayınladı.
milli eğitim bakanı ziya selçuk, koronavirüs salgını şartlarında 23 nisan kutlamalarının nasıl yapılacağına dair açıklamada bulundu. evden katılabilinecek, aynı coşkunun hissedebileceği, neşe, sevgi ve coşkudan kaybedilmeyecek bir program hazırlandığını bildirdi.
AFAD, yurtdışından gelip 14 günlük karantina süresini yurtlarda dolduran üniversite öğrencilerinin, memleketlerine afad koordinasyonuyla ücretsiz olarak gönderildiğini duyurdu.
istanbul valisi ali yerlikaya, “ekonomik istikrar kalkanı paketi’’ kapsamında 120 bin 727 kişiye, 1000 tl’lik ödemelerinin evlerine teslim edildiğini açıkladı.
denizli’nin acıpayam ilçesi, kendini 15 günlük karantinaya aldı.
türk diyanet vakıf-sen genel başkanı nuri ünal, diyanet’ten bir temsilcinin de bilim kurulu’nda yer alması taleplerini fahrettin koca’ya ilettiklerini belirtti.
tekirdağ’da 14 günlük karantina süresi dolan 360 kişi evlerine gönderildi.
5 nisan tarihinde günlük vaka sayısı 3,135 oldu. hayatını kaybedenlerin sayısı 73 kişi oldu. türkiye’deki toplam hasta sayısı 27,069, hayatını kaybedenlerin sayısı da 574 oldu. açıklanan rakamlar, türkiye’de salgının ne kadar ciddi boyutta olduğunu gösteriyordu. 100. vakanın tespit edilmesiden sonraki salgının gelişiminde çin’e benzeyen bir patikada ilerleniyordu. ölüm sayısı yaklaşık her 3 günde bir yaklaşık 2 katına çıkıyordu. tüm yaş gruplarını içeren ve başta salgının en çok yoğunlukta olduğu illerde olmak üzere daha katı karantina tedbirleri derhal artırılması gerekiyordu. trt’de bir programa katılan enfeksiyon hastalıkları uzmanı dr. meltem özen, “her teşhis ettiğiniz vakaya karşı toplumda 10 tane teşhis etmediğiniz vaka vardır demektir. şu an türkiye’deki vaka sayısı 600 ila 900 bin” açıklamasını yaptı.
şok market’ in çalışanlarını yaya olarak ürün teslimatına göndermesi sosyal medyada gündem yarattı.
bu sırada bronx hayvanat bahçesi’nde: bronx hayvanat bahçesi’nden bir kaplanda koronavirüs tespit edildiği açıklandı. covid-19 tanılı kaplanla ilgili amerikan tarım bakanlığı’nın açıklamasında, koronavirüs pozitif bir görevlinin hastalığı kaplanlara bulaştırdığı düşünüldü. başka kaplan ve aslanlarda da iştahsızlık öksürük olduğu, ama hepsinin genel durumunun iyi olduğu bildirildi.
6nisan günü cumhurbaşkanı erdoğan, kabine toplantısının ardından ulusa sesleniş konuşması yaptı. erdoğan, vatandaşa bedava maske dağıtımına başladıklarını ve bu politikalarında kararlı olduklarını ifade etti. il pandemi kuruları’nın ilave tedbirler alarak hastalık yayma riski olan her bölgeyi tümüyle karantinaya alabildiklerini ifade eden cumhurbaşkanı, bu süreçte vefa destek grupları ile kronik hasta veya 65 yaş üstü 1 milyon 320 bin vatandaşın ihtiyaçlarının karşılandığını söyledi. hastane çalışmalarının da üzerinde duran erdoğan, yeşilköy’deki hastanenin plan-proje çalışmasının sürdüğünün altını çizerek sancaktepe’deki 1000 yataklı hastanenin de yapımda olduğunu söyledi. erdoğan, kosgeb geri ödeme desteklerinden faydalanan 136 bin işletmeye; nisan, mayıs, haziran ayları itibariyle banka kredi ödemelerinde erteleme imkanının sağlanacağını açıkladı.
sağlık bakanı fahrettin koca, günlük test sayısının yakında 30.000’i bulacağını açıkladı. iyileşen hasta sayısındaki artış hızının devam ettiğini, artan test sayısına göre vaka sayısındaki artışın da düşük seyrettiğini ekledi. “virüs, gücünü temas ortamından alıyor. virüse bu fırsatı tanımayalım. evde kalalım,” dedi. son 24 saatte 3,148 vakanın tespit edilmesiyle toplam hasta sayısı 30,217 oldu. son 24 saatte 75 kişinin hayatını kaybetmesiyle de toplam ölüm sayısı 649 oldu.
aile, çalışma ve sosyal hizmetler bakanlığı salgın süresince vatandaşların ilaç temininde sıkıntı yaşanmaması adına sgk ve türkiye eczacılar birliği arasındaki protokolün süresini uzattı.
adalet bakanı abdulhamit gül, ceza infaz kurumlarında salgına karşı alınan tedbirlere ve sosyal medyada yapılan manipülatif paylaşımlara yönelik açılan soruşturmaları içeren bir açıklama yayınladı.
disk salgının işçilere yönelik ekonomik boyutunu konu alan bir bildiri yayınladı. bildiride; tüm çalışanların gelirlerinin güvence altına alınması, işten çıkarmaların yasaklanması ve işsizlik sigortasından yararlanma koşullarının kolaylaştırılması gibi talepler yer aldı.
sağlık bakanlığı tarafından valiliklere gönderilen bir yazı ile sağlık kuruluşlarına girişlerde maske takma zorunluluğu getirildi.
vakıfbank genel müdürü serdar üstünsalih, koronavirüs salgını sürecinde 65 bin kişinin kredi borçlarının ötelendiğini, düşük gelirli müşterilerine uygulanan faiz oranının ise %0,49 olduğunu açıkladı.
türkiye psikiyatri derneği, sağlık çalışanlarına yönelik bir psikolojik destek hattı kurdu.
istanbul valiliği tarafından, koronavirüs salgınına ilişkin yeni tedbir kararları duyuruldu. kararların gündemini seyahat kısıtlamaları oluşturdu.
istanbul bağcılar’da 4 bina, batman’da 1 köy, kastamonu’da 1 köy ve 4 mahalle karantina altına alındı.
ekrem imamoğlu istanbul’da salgın zamanında ekonomik olarak zorluk çeken özel halk otobüsü esnafına 30 milyon tl ödeme yapılacağını duyurdu.
emniyet genel müdürlüğü, milli dayanışma kampanyası için personele bağış yapması yönünde yazı gönderildiğine dair iddiaları yalanladı.
istanbul adalet komisyonu başkanlığı tarafından alınan karar ile i̇stanbul adalet sarayı’nda 7 nisan’dan itibaren nöbetçi olmayan hukuk mahkemeleri fiilen açık bulundurulmayacağı açıklandı.
bu sırada ingiltere’de: birleşik krallık başbakanı boris johnson koronavirüs klinik bulgularının artması ve yüksek ateş görülmesi üzerine hastaneye kaldırıldı.
