salgının 100 günü — bölüm 25
bölüm 25 (10 nisan 2020 - 11 nisan 2020)
10nisan cuma günü bilim kurulu toplantısı sonrasında düzenlenen basın toplantısında konuşan fahrettin koca, sağlık personeli sayısı 1,061,635 olduğunu bunun 165,363'ünün doktor, 204,969'unun da hemşire olduğunu, bir o kadar da yardımcı sağlık personeli bulunduğunu açıklayarak sözlerine başladı. vekillere seslendi ve hekimlerin uğradığı şiddet haberlerinin üzerine cezaların caydırıcı olmaktan uzak kaldığını, sağlıkta şiddet yasasının kabul edilmesinin ve cezaların caydırıcı sertlikte olmasının cumhurbaşkanı’nın da talebi olduğunu dile getirdi. salgınla mücadele edilen günlerde şiddetin bağışlanmasının mümkün olmadığını vekillerden bu yasa tasarısını yasalaşmasını istirham ettiklerini söyledi. maske dağıtımını kolaylaştırmak için e-devlet üzerinden talep edenlere maske gönderildiğini, 20–65 yaş arasına eczanelerden maske verilmesine başlanacağını duyurdu. yoğun bakım kapasitesinde türkiye’nin avrupa’nın en avantajlı ülkesi olduğunu, günlük 30 bin testin bir önceki hafta için bir hedef olduğunu fakat bu hafta bu rakamın aşıldığını belirtti. türkiye’nin vaka sayısına göre ölüm oranının 2.15'lik yüzdesi ile nüfusu 10 milyonu aşan ülkeler arasında 12. olduğunu duyurdu. bilim kurulu’nun bu sonucun erken tanıya ve tedavide uygulanan yönteme bağlı olduğunu düşündüğünü söyledi. ama bu konudaki açıklaması kişisel görüşünü açıklamaktan öteye gidemedi. gönül isterdi ki bu tür önemli söylemler, türkiye’ye has hasta yaklaşımları ve tedavi biçimleri bilimsel çalışmalarla ispatlansın.
bilim kurulu üyelerinden dr. tevfik özlü’nün sürecin uzayabileceğine dair açıklamaları üzerine bir gazetecinin bilim kurulu kararlarının kamuoyu ile paylaşılıp paylaşılmadığı, tavandan olacak denilen ek ödeme konusundaki eşitsizliklerle ilgili sorularına da bakan, pandemi hastası ile yoğun ilgilenen hekim ve çalışanların var tavandan alacağını, ancak bazı branşların bu hastalarla ilgisi olmayanların da bundan yararlanamayacağını söyledi. bilim kurulu kararlarının tavsiye kararları olduğunu ancak uygulanmayan bir karar olduğunu bilmediğini ifade etti.
türkiye’nin verileri şeffaf paylaştığını avrupa direktörü’nün söylediğine işaret eden koca, bu dönemde birilerini memnun etmek için doğru olmayan verileri vermek zorunda olmadıklarını yanıtını verdi. halbuki dünya sağlık örgütü’nün önerdiği kodlama sisteminin kullanmıyor, şüpheli vakaları bildirmiyordu. yoğun bakım doluluk oranının istanbul’da %59.5, olduğunu, yatakların da %50.2'sinin dolu olduğunu açıkladı. türkiye’de yatak doluluk oranının da %36.3 olduğunu sözlerine ekledi. açıklanan vaka ve ölüm sayılarına suriyeli sığınmacıların sayısı dahil olup olmadığı sorusuna açıklanan bütün vakaların türkiye’de yaşayan herkesi kapsadığı ve gereken hizmetin iletildiği cevabını verdi. 112 sağlık çalışanlarına korona testinin durdurulduğuna yönelik iddialara cevap olarak koca, semptomu olan sağlık personelinin testlerini yapmaktan asla vazgeçmeyeceklerini, dünya sağlık örgütü’nün de bunu önerdiğini, semptom göstermeyenlere test yapılmasını dünya sağlık örgütü’nün de doğru bulmadığını söyledi.
israil’e ağırlıklı kişisel koruyucu ekipman merkezli yardım etmek istediklerini, ingiltere’ye hibe şeklinde, toplamda 40'tan fazla ülkeye yardım gönderildiğini açıkladı. çin bilim kurulu ile bilim kurulu’nun görüştüğünü, çin bilim insanlarının olarak türk sağlık sisteminin birinci basamakta çinden daha güçlü olduğunu ve yaklaşımın doğru olduğunu söylediğini belirtti.
en fazla sayıda hastanın görüldüğü ve daha sonra salgının azalan rakamlarla devam edeceği, peak noktasının ne zaman beklendiği sorusuna her zamanki gibi kaçamak yanıt vererek önümüzdeki iki haftanın önemli olduğunu söyleyip, o zaman geldiğinde daha net ifade edebileceğini ekleyerek geçiştirdi.
kapatılan kamu hastanelerinin özellikle sağlık amaçlı yeniden kullanılacağını söyleyen bakan bu açıklamasıyla çok da tatmin edici konuşmamıştı. birçoğumuzun aklına “o zaman bu hastaneleri neden kapattınız, şehir merkezlerine oldukça uzak, kira ödemek kaydıyla yapılmış şehir hastanelerine taşınıldığı” sorusu geldi. ankara’da eczacıların kısıtlı uygulama yaptığına ve ücretsiz denildiği halde ellerine maske ulaşmadığı bilgilerinin gelmesine dair endişeler kendisine aktarıldığında da bakan e-devlet üzerinden 3.5 milyon maske verildiğini. 65 yaş üstünün, 20 yaş altının maske almayacağını ifade etti. 20–65 arasını 31 ilde önemsediklerini ifade etti. herhangi bir modelleme ya da simülasyon olup olmadığı sorusuna, gelecek 2–3 haftanın çok önemli olduğunu, zorunlu olmadıkça dışarı çıkmamalarını önerdiklerini ifade etti. özel hastanelerde, yoğun bakım da dahil tüm covid-19 hasta ve şüphelilerinden, tanı ve tedavide ücret almayacağını açıkladı.
hastalık ve etkeni koronavirüs ile ilgili bilgiler her geçen gün artarken, bu konudaki en önemli yeni bilgilerden birisi singapur’dan geldi. Bu çalışmaya göre klinik bulguların ortaya çıkması için gerekli olan 5–6 gün zarfında, hasta kişiyle temastan sonraki ilk 2 gün bulaştırıcılığın olmadığı, ancak bunu takip eden 3 gün boyunca, klinik bulgular çıkmadan önce de bulaşıcılığın olduğu bildirildi.
türk dili konuşan ülkeler işbirliği konseyi’nin (türk konseyi) “COVID-19 salgınıyla mücadelede işbirliği ve dayanışma” konulu olağanüstü video konferans zirvesi’nde konuşma yapan cumhurbaşkanı erdoğan, salgının toplum üzerindeki psikolojisini değerlendirmesi için toplum bilimleri kurulu’nun oluşturulduğunu açıkladı. konseye hitaben konuşarak tıbbi malzeme talebinde türk dili konuşan ülkelere öncelik verdiğini söyledi. ayrıca hazar geçişli orta koridorun güçlendirilmesi hususundan bahsedilen konuşmada, türkiye azerbaycan ve gürcistan demiryolu taşımacılığın orta asya’ya kadar uzanabileceğini belirtti. kapanan karayolu geçişlerinin azerbaycan ve kazakistan türk taşımacılarına fayda sağladığını söyledi ve geçiş ücreti, ro-ro hat ücretleri gibi şartların kaldırılmasının önemini vurguladı. son olarak cumhurbaşkanı, salgın başladığından bu yana 64 ülkeden 25 binden fazla vatandaşın türkiye’ye geri dönüşlerini temin ettiklerini, türkiye’de bulunan türk konseyi ülke vatandaşlarının tahliyeleri için uçak seferleri noktasında gerekli kolaylıkları gösterdiklerini ve göstereceklerini söyledi. türkiye’nin vize ve ikamet izni konusunda ceza uygulamanın konseydeki diğer ülkelerde de aynı hassasiyetle uygulanmasını istedi.
dünya sağlık örgütü türkiye temsilcisi dr. pavel ursu, türkiye’deki laboratuvar kapasitesinin artışının etkileyici olduğunu, 30 binden fazla PCR testinin yapıldığını söyledi.
içişleri bakanlığı yayınladığı genelge ile 30 büyükşehir ve zonguldak’ta 10 nisan 24:00 ve 12 nisan 24:00 günleri arasında sokağa çıkma yasağı ilan etti. karar yasağın başlamasından 2 saat önce duyuruldu.
ekrem imamoğlu, 11 nisan cumartesi itibariyle ibb’nin tüm hizmetleri sokağa çıkma serbestisi olanlar için devam edeceğini, halk ekmek ve hamidiye su’yun %100 üretime geçtiğini, ibb’nin tüm istanbul’un gıda ihtiyacına yetecek kapasitede olduğunu, istanbulluların sakin olmasını ve güvende hissetmelerini, herkesin evine dönmesi gerektiğini açıkladı. sokağa çıkma yasağı kararının ansızın ve ibb’ye haber verilmeden alınmasına sitem etti. istanbul büyükşehir belediyesi metrobüs şöförlerinin artık koruyucu tulum ile hizmet vereceğini, istasyonlarda da yolcuların termal kamera ile kontrol edileceğini duyurdu.
istanbul valisi ali yerlikaya twitter hesabı üzerinden sokağa çıkma yasağı kapsamında açık kalacak işletme ve kurumları duyurdu.
ibb mezarlıklar daire başkanı koç, normal vefat etmiş vatandaşlara nasıl davranılıyorsa COVID-19 dolayısıyla vefat eden vatandaşlara da aynı davranıldığını yaratılan “korona mezarlığı’’ algısının doğru olmadığını söyledi.
cezaevlerindeki koronavirüs tedbirleri 30 nisan’a kadar uzatıldı.
türkiye ingiltere ve libya’ya tıbbi yardım gönderdi.
sokağa çıkma yasağına 2 saat kala yüzbinlerce insan sokaklara döküldü. sokağa çıkma yasağının ilan edilmesinden yaklaşık iki saat önce yapılan basın toplantısında sağlık bakanı fahrettin koca’nın bu konu ile ilgili hiçbir bilgi vermemesi, akıllara bakan koca’nın da alınan bu karardan haberi olmadığını düşündürdü. devletin tüm organlarıyla bir uyum ve iletişim halinde olduğunun ve pandemi yönetiminde bu ortak çalışmanın başarılarından bahsedilirken, sağlık bakanı’nın böyle önemli ve büyük bir karar alınırken haberinin olup olmadığı çok merak edildi.
11nisan’da cumhurbaşkanlığı iletişim başkanı fahrettin altun, twitter hesabından yaptığı paylaşımda; salgınla mücadele için tarihi hastaneleri restore edip atıl hazine arazilerini de tarıma açtıklarını söyledi.
adalet bakanlığı hakim ve savcı adayları mülakatlarını erteledi.
ulaştırma ve altyapı bakanlığı, sokağa çıkma yasağı kapsamı dışındaki vatandaşlar için marmaray’ın 30 dakika aralıklarla sefer düzenleyeceğini duyurdu.
iett, sokağa çıkma yasağı kapsamında 445 hatta, sabah ve akşam saatlerinde otobüs seferleri düzenleyeceğini açıkladı. metrobüslerin de sabah 06.00–09.00 ve akşam 16.00–20.00 saatleri arasında, 10 dakika aralıklarla seferlerini sürdüreceği bildirildi.
istanbul valiliği, 13 nisan saat 05:00’ten itibaren geçerli olmak üzere toplu taşımalardaki yeni tedbir kararlarını duyurdu.
içişleri bakanlığı, vatandaşların yüksek oranda sokağa çıkma yasağına uyduğunu, yasağın başlamasından itibaren 2 bin 756 kişiye yasak ihlalinden dolayı ceza kesildiğini açıkladı.
pandemi il kurulu toplantısında açılış konuşması yapan batman valisi hulusi şahin, ildeki vakaların son birkaç gün içerisinde 20’li rakamlardan 50’li rakamlara yükseldiğini, buna bağlı olarak alınan tedbirlerin tekrardan gözden geçirileceğini ifade etti.
bilim kurulu üyesi prof. dr. ateş kara ile görüştüğünü belirten candaş tolga işık, kara’nın sokağa çıkma yasağından önce sokağa dökülenler ile riskin çok büyüdüğünü, sokağa çıkanların mutlak suretle kendilerini 14 gün karantinaya almaları gerektiğini söylediğini duyurdu.
ibb sözcüsü murat ongun, belediye çalışanlarından 350 kişinin COVID-19’a yakalandığını açıkladı.
türk tabipleri birliği (TTB), sağlık bakanlığı’nın COVID-19 sürecinde görev alan ve başhekim tarafından belirlenen hekimlere; 209 sayılı döner sermaye yasası’nda belirtilen tavan oranlarının %100'ü; diğer hekimlere ise %30 ile %75'i arasında ek ödeme yapılacağı kararını, hekimler arasında ayrımcılık yapıldığı gerekçesiyle eleştirdi.
gençlik ve spor bakanı mehmet muharrem kasapoğlu, yurtdışından gelen 13 bin 968 vatandaşın yurtlarda karantina altında olduğunu, 17 bin 504 vatandaşın da karantina süresini doldurarak yurtlardan ayrıldığını bildirdi.
11nisan hem “salgının 100’üncü günü” olması, hem de salgın boyunca bir günde 5,138 hasta sayısı ile en fazla tanısı yeni konmuş hastanın bildirildiği gün olarak tarihe geçecekti. sağlık bakanı fahrettin koca, vaka sayısının, test sayısındaki artışla birlikte öngörülebilir düzeyde arttığını, bu artışın yoğun bakım sayısında gerçekleşmediğini söyleyerek, aslında oldukça vahim görünen bu tablonun kamuoyunda salgında iyi yönde yol kat edildiğine yönelik bir algı oluşmasına sebep oluyordu. tanısı doğrulanmış hastaların sayısı 52,167 olarak duyurulurken, hayatını kaybedenlerin sayısının da resmi olarak 1,101 kişi olduğu bildirildi.
türk eczacıları birliği, eczacı ismail durmuş’un COVID-19'a bağlı komplikasyonlar sebebiyle hayatını kaybettiğini açıkladı.
sağlık bakanı koca, sosyal medyada her ne kadar 31 aralık’tan bu yana sürdürdükleri mücadeleden ödün vermemekte kararlı olduklarını ifade etse de, bir gecede yüzbinler sokağa çıkarılarak o güne kadar gösterilen salgını kontrolü ile ilgili adımlar ve hayatlar tehlikeye atılmıştı.
salgının ilk 100 günü bitmişti. 100 gün boyunca bilim ve siyaset, hiç bu kadar bir arada olmamıştı. bu tür süreçler, dünyanın her yerinde her ne kadar siyasete alet edilmeye çalışılsa bile, bilimsel temeller, bilimsel düşünce ve akıl her zaman galip gelendi. yaşamsal alışkanlıklarımızın, günlük rutinlerimizin tamamen değişmek zorunda kaldığı bir dönemden geçiyoruz. görünen o ki, bir aşı bulununcaya kadar salgın, geniş kitleleri etkilemeye devam edecek. bilmemek kaygı yaratır. kaygı ise hataya sebep olur. kaygının virüsten daha hızlı yayıldığı bugünlerde doğru bilgi ve gerçeklere ihtiyacımız var. 4.5 milyar yaşındaki gezegenimizin tarihinde nice salgınlar, afetler, beklenmedik olaylar oldu. nesli tükenen dinozorların 225 milyon yıl önce görülmeye başlandığını, dinozorların neslinin tükenmesinin üzerinden de sadece 65 milyon yıl geçtiğini düşünürsek, bize çok uzun gelen 100 günün, belki de 1 yılın, aslında ne kadar da kısa süreler olduğunu görebiliriz. bu sebeple bir daha hiçbir şey eskisi gibi olmayacak söylemleri de çok da gerçeği yansıtan söylemler değil. bir gün her şey eskisi gibi olacak. bize düşen buna inanmak, bilime güvenmek, kaygıları bir yana bırakmak, yaşadıklarımızı unutmamak ve bunlardan ders çıkarmak olmalı.
salgının ilk 100 günü bitmişti. dünya’yı ve türkiye’yi ikinci 100 günde sayısız gelişme ve olay bekliyordu…
