salgının 100 günü — bölüm 4
bölüm 4 (22 ocak 2020 - 23 ocak 2020)
22 ocak 2020 salı günü sağlık bakanı fahrettin koca anadolu ajansı’nın “editör masası” programına konuk oldu. burada kendisine dünya gündemindeki sıcak konularla ilgili sorular soruldu. dünya sağlık örgütü’nün uyarısından sonra kendisine koronavirüsün ne olduğu ve türkiye’nin hangi önlemleri alacağı soruldu.
bakan koca, virüs hakkında bilgiler verdi. 20 ocak itibarıyla da dünyada 295 vakanın tespit edildiğini paylaştı. dünya sağlık örgütü’nün tedbirler alınması konusunda çabası olduğunu söyledi. o gün itibarıyla türkiye’de bir hastanın, hatta riskli bir hastanın olmadığının altını çizdi. çin’den, wuhan kentinden yerli havayolu şirketlerinin seferlerinin olmadığını ancak, çin havayolları’nın haftada 3 defa wuhan’dan türkiye’ye seferinin olduğunu söyledi. hudut ve sahiller sağlık hizmet genel müdürlüğü’nün ilk günden beri yoğun bir gayret içinde olduğunu, havalimanlarında denetleme merkezlerinin, karantina odalarının varolduğunu söyledi. rutin uygulamadan bahsettiğini ekleyerek gelen hastaların ateş, öksürük ve nefes güçlüğü olma durumunda sağlık ekibinin özellikle denetim yaptığını, riskli olan hastayı da karantina odasına alıp yine özel ambulansla yine belirlenen hastaneye götürülmesi şeklinde bir hazırlıkları olduğunu, ancak bunun şu anda uygulanmadığını sadece rutini anlattığını söyledi. bu çerçevede daha önceki SARS gribi deneyiminden benzer şekilde termal kameraların devrede olduğu dönemlerin yaşandığını hatırlattı ancak, şu an dünya sağlık örgütü’nün havalimanlarında termal kameraların kullanılmasını türkiye için önermediğini söyledi. ama bu anlamda da kamera dahil tüm hazırlıkların yapıldığını, tedirgin olunmaması ve bu anlamda tedbirlerin alındığını ve şu an için türkiye için herhangi bir tehlikenin söz konusu olmadığını tekrarladı. kendisine bir bakan olarak değil ama, bir hekim olarak wuhan’dan gelen bu gribi nasıl gördüğü, insandan insana bulaşması konusu soruldu. bakan, bir pazar yerinde virüsün tespit edildiğini anlattı. şu an amerika’da bir tek vaka görülmekle birlikte, türkiye’nin bu bölgeden kaynaklanan herhangi bir risk taşınmadığını, bildiğimiz özellikle transportla taşınabilir olduğunu bildiğimizi, ilgili hudut ve sahiller genel müdürlüğü’nün 7 gün 24 saat gece gündüz aktif hem liman, hem de havaalanlarında takip içerisinde ve dünya sağlık örgütü’nün önerilerini devreye sokmak konusunda gayret içinde olduklarını ve termal kameralar da dahil olmak üzere hazırlıkların yapıldığını ancak şu an için bunlara ihtiyaç olmadığının dünya sağlık örgütü tarafından söylendiğini ve o gün itibarıyla de bakanlıkta bir risk değerlendirme toplantısı yapılacağını tekrar söyledi.
bakanlığın, grip bilim kurulu’nun varolduğunu ve bu kurulun en son 8 ocak’ta toplantı yaptığını, benzer şekilde o gün de kurulun, koronavirüs gündemiyle, risk toplantısını yapmak üzere bir araya gelmiş olacağını, bunun tedbirleri alma noktasında bir gayret göstergesi olduğuna işaret etti. “ancak bunun ciddi bir risk taşıdığımız anlamına gelmemesi gerektiğini özellikle altını çiziyorum, panik yok, hazırlıklarımız var” dedi. hastalığın çok hızlı şekilde yayıldığını tayland, güney kore ve japonya’ya hastalığın geldiğini belirten, çok uzaklarda bir yerde olduğu halde bu duruma bizi ilgilendirmiyor dememeliyiz” diye vurgu yapan bir gazeteci, “yeni karşılaştığımız virüslerde, SARS’da da olduğu gibi dünya sağlık örgütü’nün ilk defa karşılaştığı virüsle mücadelesinde, ilk yıl biraz sanki boş mu geçiyor?” diye sordu. “başka ne tedbir alabiliriz. şu anda beni ateşim olduğu için havaalanında karantinaya alıyorsunuz, sonra özel bir hastaneye naklediyorsunuz aslında bunlar dışında pek de bir şey yapmıyorsunuz galiba” diyen yorum yapan gazeteciye bakan “ama siz sonuçta o hastayla ilgili olarak, bir başka kişiye bulaşmasını engellemek üzere karantina odası ve hastanede tedavisi de dahil olmak üzere tedbirlerinizi alıyorsunuz ve o hastaya da özel tedaviye başlamış oluyorsunuz. yani bizim yapmamız gereken, tamam hastanın tedavisi ama asıl önemli olan yayılmasını önlemek üzere hızla karantinaya alabilmemiz, ortamların sağlanarak tedaviyi devam ettirmemiz. dolayısıyla bu tedbirleri alarak yayılımı önlemiş oluyorsunuz. dünya sağlık örgütü de bu konuda hassas olduğu için sürekli bir takım önerilerde bulunuyor. biz de bu anlamda zaten sürekli irtibat halindeyiz. bu önerilere de hazırlıklı bir halde olduğumuzu bu anlamda yapılması gereken bir öneri olduğunda hızla devreye sokma konusunda da bütün hazırlıklarımızı yaptık,” dedi. “yani termal kamera da dahil olmak üzere. bir panik havası oluşturmamak adına ciddi bir risk taşıdığı algısını oluşturmamak anlamında daha net ifade ederek söylüyorum tedirgin olmaya gerek olmadığını, o bölgeden türkiye’ye gelen vatandaş sayısının zaten çok az olduğunu ve haftada 3 seferin yapıldığını ve özellikle sadece o bölgeden değil çin’den gelen bütün yolcularla ilgili bu anlamda şu an bir risk taşımadığımızı ve herhangi bir riskli vakanın da görülmediğini altına çizmek istiyorum” diye ekledi. “riskli bir vaka ile karşılaştığınızda zaten bunu basınla paylaşır mısınız?” diye soran bir gazeteciye bakan koca, “paylaşırız orada sorun olmaz” diye cevap verdi ve devam etti: “dünya sağlık örgütü de zaten devrede olur”. “dünya sağlık örgütü’nün o gün yaptığı acil toplantısının sonucunu ve sizin yapacağınız bilim kurulu toplantısı sonucu alınacak bazı kararları kamuoyu ile paylaşmanız söz konusu olabilir mi?” sorusuna da bakam “olabilir” yanıtını verdi. “ama ben şu an, öyle ciddi bir risk olduğu kanaatinde değilim” diyerek program sona erdi.
22 ocak çarşamba günü, dünya sağlık örgütü uluslararası sağlık tüzüğü (2005) acil durum komitesi toplandı. komitenin görevi uluslararası halk sağlığı acil durumu kararının verilmesi konusunda son kararı verecek kişi olan dünya sağlık örgütü genel direktörü’ne danışmanlık yapmaktı. 15 ülkeden üyelerin olduğu kurul üyelerine toplantının başında, her türlü kişisel, finansal ve profesyonel bağlantıları soruldu. bu görevin gizlilik ilkeleri kendilerine hatırlatıldı. her üye tek tek konuştu ve bir çıkar çatışması olmadığı konusunda kurula bilgi verdi. ertesi gün toplantıya çin sağlık bakanlığı yetkilileriyle, japon ,tayland ve güney kore komiteleri de katıldı. o gün itibarıyla acil durum ilan edilecek bir durum olmadığı ancak komitenin duruma göre yeniden toplanabileceği söylendi. çin’e salgınla mücadelesi konusunda teşekkür edildi. insandan insan geçişin olduğu ve R0 değerinin 1.4- 2.5 arasında olduğu paylaşıldı. yani 1 hasta kişinin virüsü ortalama 2.6 kişiye bulaştırdığı anlaşıldı. tanısı konmuş vakaların %25’inin durumunun ağır olduğu rapor edildi. kaynağın halen bilinmediği ancak muhtemelen bir hayvan konağının olduğu söylendi. kurul dünya sağlık örgütü’ne, çin, japonya, tayland ve güney kore’ye önerilerde bulunuldu. global olarak da bazı öneriler sıralandı.
11 ocak’ta başlayan bahar tatili sebebiyle wuhan’dan gelen çinli turistler türkiye’nin dört bir tarafındaydı. 22 ocak’ta istanbul büyükçekmece’de bulantı, baş ağrısı ve halsizlik şikayetiyle doktora başvuran çin uyruklu bir kişi, önce büyükçekmece mimar sinan devlet hastanesi’ne başvurdu. wuhan’dan geldiğinin öğrenilmesi üzerine 23 ocak günü süreyyapaşa göğüs hastalıkları ve göğüs cerrahisi eğitim ve araştırma hastanesi’ne gönderilmiş ve burada tedbir amaçlı olarak diğer hastalardan izole edilmişti.
wuhan’dan gelen şüpheli vakanın hastaneye başvurması üzerine, sabah anadolu ajansı “editör masası” programında şu an için termal kamera kullanmaya gerek yok diyen sağlık bakanı, atatürk havalimanı’nda wuhan’dan gelen yolcuların için termal kamera ile izlenmesini istedi. 22'sinden itibaren wuhan yolcuları termal kamera ile denetlenmeye başladı. 23 ocak’tan itibaren de çin’den gelen tüm yolcular termal kamera ile incelenmeye başlandı. bu sebeple ikinci termal kamera kuruldu. sağlık bakanlığı hudut ve sahiller sağlık hizmet genel müdürlüğü personelinin de sayısı artırıldı. çin’den de türk vatandaşlar da yavaş yavaş gelmeye başladı.
23 ocak’a gelindiğinde dünyada toplam 581 vaka tespit edilmişti. bunun 571’i çin’den bildirilmişti. çin dışında virüs tespit edilen ülkeler tayland, japonya, hong kong, taipei, çin macau, amerika birleşik devletleri ve güney kore’ydi. bu hastaların hepsinde ortak olan wuhan’a seyahat etmiş olmalarıydı. dünya sağlık örgütü, 571 vakadan 95’inin ağır hasta olduğunu ve 17 kişinin de hayatını kaybettiğini duyurdu. son 24 saat icinde çin’de toplam 267 yeni vaka tespit edilmişti. dünya sağlık örgütü raporunda, 23, 24 ve 25 ocak tarihli salgın riskinin; çin ve bölgesel olarak yüksek, global olarak orta derecede olduğunu belirtmişti. ancak hemen arkasından bu düzeltilerek global riskin yüksek olduğu bildirildi.
aynı gün saat 14:00’den itibaren, wuhan kentinde “cordon sanitaire” adı verilen bir güvenlik kordonu oluşturuldu. bu karantina tedbiri sokağa çıkma kısıtlaması şeklindeydi. insanların trafiğe çıkmaları yasaklanmıştı. tüm toplu taşıma durdurulmuştu. acilen tüm otoyollardaki wuhan giriş ve çıkışları kapatıldı. her aileden 1 kişi seçilip. aynı kişinin gün aşırı dışarı çıkarak alışveriş yapmasına müsade edildiği duyuruldu.
