salgının 100 günü — bölüm 7
bölüm 7 (29 ocak 2020 - 31 ocak 2020)
29 ocak çarşamba günü, dr. tedros çin’den i̇sviçre’ye döner dönmez dünya sağlık örgütü’nün 30. program, bütçe ve yönetim komitesi toplantısına katıldı. burada üye ülkelere son durum hakkında bilgi verdi. yine aynı gün bir basın toplantısı düzenledi. çin’deki ziyareti ile ilgili bilgiler verdi ve bir gün önce almanya’dan bildirilen vakalar hakkında konuştu. çinli bir kadının almanya’ya iş ziyaretinde bulunduğunu, almanya’da şikayeti olmayan bu kadına, şangay’a döner dönmez şikayetlerini başlaması üzerine test yapıldığı ve sonucun pozitif geldiğini anlattı. bu kadının almanya’dan rapor edilen hastaların virüs kapmasına sebep olduğu söylendi. 29 ocak itibarıyla vaka sayısı 6065 olmuş, bunların 5997'si çin’de bulunmaktadı. dünyadaki vakaların %99'unun çin’de bulunduğunu ve o güne kadar 132 kişinin hayatını kaybettiğini söyledi. çin dışındaki hasta sayısının 68 olduğunu ve 15 ayrı ülkeden bildirildiğini, bunun da tüm vakaların %1'i olduğunu açıkladı. bu hastalar içinde henüz can kaybı olmadığını da ekledi. kendisine halk sağlığı acil durumu’nun uluslararası düzeyde ilan edilip edilmeyeceği konusunda tavsiyede bulunan acil durum komitesini 30 ocakta (ertesi gün) toplayacağını söyledi.
türkiye’de ise japonya, tayvan, tayland, hong-kong, singapur, güney kore, malezya’dan kalkan uçakların yolcuları da termal kameralarla taranmaya başlandı.
30 ocak’ta dünya sağlık örgütü acil durum komitesi toplandı. çin’de virüsün insandan insana geçtiği rapor edileli henüz iki gün olmuştu. aslında 10 gün sonra yapılacağı söylenen ve 2 gün öne çekilen bu toplantıda acil durum komitesi, uluslararası halk sağlığı acil durumu ilan etti.
bu 2005 tarihinden beri 6. global sağlık tehdidi ilanıydı. aynı gün yayınlanan durum raporunda dünyadaki vaka sayısının 7818 olduğu, bunun 7736’sının çin’de olduğu, yine çin’de 12167 şüpheli, 1370 durumu ağır vakanın olduğu ve toplam 170 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. virüsün o an için 2019-nCoV olarak adlandırılacaktı ancak, henüz son adının kesinleşmediği bilgisi veriliyordu. çin’deki salgın riskinin çok yüksek olduğu, bölgesel ve global olarak da bu riskin yüksek olduğu rapor edildi. hastalığın bulaşma şekilleri, el yıkamanın önemi anlatıldı. ellerin gözlere, buruna ve ağıza değdirilmemesi önerildi. testlerin ülkelerde yeterli miktarlarda olması gerektiğine karşı da uyarılar yapıldı. test ile ilgili teknik dökümanlar da yayınlandı.
yine 30 ocak günü, tbmm genel kurulu, meclis başkanvekili mithat sancar başkanlığında toplandı. genel kurul’da i̇yi̇ parti’nin, çin’de ortaya çıkan koronavirüs salgınına ilişkin türkiye’de olası bir ölümcül enfeksiyon salgınının önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla meclis araştırması açılması önergesi görüşüldü. i̇yi̇ parti grup başkanvekili ve kocaeli milletvekili lütfü türkkan tarafından “ülkemizde ölümcül korona virüsüne karşı alınması gereken tedbirlerin görüşülmesi” amacıyla meclis başkanlığına sunduğu, chp ve hdp tarafından desteklenen araştırma önergesi ak parti ve mhp’nin ret oyları neticesinde reddedildi.
akşam saatlerinde 6 yaşındaki çinli bir çocuk, yüksek ateş sebebiyle istanbul çapa tıp fakültesi hastanesi’ne başvurdu. bu hastaya koronavirüs tanısı konduğuna dair haberler sosyal medyada paylaşıldı.
31 ocak sabahı bilim kurulu toplantısına ara verildi ve hemen sonra sağlık bakanı kameralar önüne geçti. bir basın toplantısı düzenledi. salgın hastalıklar koordinasyon merkezi’nden anlık olarak dünyadaki tüm gelişmeleri takip ettiklerini, 31 ocak 2020, saat 09:30 itibarıyla dünya genelinde amerika birleşik devletleri, fransa, avustralya, almanya ve kanada dahil olmak üzere 23 ülkede toplam 8910 vakanın görüldüğünü, bu sayının %99'unun çin’de olduğunu söyleyen bakan, tamamı çin’de olmak üzere 213 kisinin hayatini kaybettiğini, 187 vakanın da tedavi edilerek taburcu olduğu bilgisini paylaştı. hayatını kaybeden vakaların büyük çoğunluğunun risk grubu denilen, kronik hastalığı olan, 65 yaş üstü ve bağışıklığı düşük kişilerin oluşturduğunu sözlerine ekledi. dünya sağlık örgütü, herhangi bir uyarı bildirmeden ve dünyanın birçok ülkesi bu virüsü tehdit olarak algılamadan önce biz türkiye olarak önlemlerimizi adım adım hayata geçirdiklerini söyleyen koca, 31 aralık 2019 tarihinde çin’in wuhan kentinde ilk vaka görüldükten yaklaşık 10 gün sonra, 10 ocak’ta hudut ve sahiller hizmet genel müdürlüğü ile halk sağlığı genel müdürlüğünün gerekli tedbirleri almaya başladığını, bakanlıkta da ivedilikle bilim kurulunu oluşturduklarını söyledi.
geriye dönersek; yukarıda da okuyabileceğiniz, 22 ocak’ta yayınlanan anadolu ajansı’nın “editör masası” programında sağlık bakanı, hazır olduklarını ancak, dünya sağlık örgütü’nden henüz hiçbir uyarı gelmediği için bir adım atmadıklarını söylemişti. sağlık bakanlığı’nda, ivedilikle oluşturduklarını söyledikleri bilim kurulu da zaten var olan grip bilim kuruluydu ki, yine bakan 22 ocak’taki aynı programda, bu kurulun koronavirüs gündemi ile toplanacağını söylemişti. salgın ülkemize ulaşmadan, alınan önlemler konusunda gerçeklerin çarpıtıldığı ortada olsa da bunları görmek için dikkatlice bakmak gerekliydi.
basın açıklamasında bakan şunları ekledi: “şu anda da bilim kurulumuz ve birim amirlerimizle birlikte de toplantı halinde olduğumuzu belirtmek istiyorum. bugün bilim kurulumuzun 4. toplantısını gerçekleştiriyoruz. sizlere bu açıklamayı yaptıktan sonra da bilim kurulu toplantısına devam etmiş olacağız. havaalanlarında 365 gün, 24 saat sağlık personeli bulunduruyoruz. çin’den gelen tüm uçuşlar için bulaşıcı hastalık kontrol önlemlerini devreye soktuk. havayolu şirketleri, tur operatörleri ve turizm şirketlerine yönelik bilgilendirmemizi yaptık. çin’den gelen uçuşlarla ülkemize giriş yapan yolcuları uçaktan inişte termal kameralarla tarıyoruz. şu ana kadar 11,000 yolcu tarandı ve herhangi bir şüpheli yolcuya rastlanmadı. ayrıca karantina odalarımız, negatif basınçlı sedyelerimiz ve koruyucu ekipman ve malzemelerimiz tüm illerimizde ihtiyaç halinde kullanılmaya hazır olduğunun altına çizmek istiyorum. yani yeterli koruyucu ekipman ve malzeme bulundurduğumuzu bütün illerimizde hassasiyetle takip ettiğimizin altını çiziyorum. biliyorsunuz tanı önlem olası vaka da uygulanacak prosedürler korunma ve kontrol önlemleriyle ilgili bir rehber hazırladık. tüm sağlık tesislerimiz ve çalışanlarımız olası bir vaka durumunda yapmaları gerekenler hakkında bilgilendirildi. okullar açıldığında ise milli eğitim bakanlığı ve kredi yurtlar kurumuna yönelik bilgi notlarımızı kendileriyle paylaşmış olacağız. bu tehdit varolduğu sürece biz sağlık bakanlığı olarak en ufak bir riski gözardı etmemek adına güvenlik öncelikli bir anlayışla hareket ettik. ateş, öksürük ve solunum sıkıntısı olan çin’e gitmiş ve gelen vakalar olduğunda gözetim altına alıyoruz. sosyal medyadaki paylaşımlara itibar edilmemesini rica ediyorum., her türlü bilgiyi paylaştık ve günlük paylaşıma devam ediyoruz. o güne kadar 68 şüpheli kişiden numune alınarak ulusal viroloji laboratuvarında analiz edildi. şu ana kadar türkiye’de kesin olarak türkiye’de koronavirüs tanısı alan hastamız olmadı. eğer olur ise bunu izole etmek üzere tüm imkanlarımız hazır ve yeterlidir.”
kapasitenin de yeterli olduğunu, dünya sağlık örgütü’nün acil durum ilan ettiğini ancak, bir seyahat kısıtlaması gerekmediğini ve bu durumun uluslararası ticareti etkilememesi gerektiğini söyledi. türk havayolları’nın, 9 şubat’a kadar çin uçuşlarını durdurduğunu açıkladı. “sayın cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla dışişleri ve milli savunma bakanlığıyla harekete geçtik, önümüzdeki birkaç saat içinde, çin’deki türkiye cumhuriyeti vatandaşlarını, türk silahlı kuvvetlerine ait a400 kargo uçağı getirmek istiyoruz. oradan getireceğimiz vatandaşlar arasında hasta yok. maske gibi korunma tedbirlerini hassasiyetle alacağız gece hareket edecek uçakta, iki enfeksiyon hastalıkları hocamız, hemşire ve diğer personel de hazır olacak” dedi. çin’e tıbbi malzeme yardımının da olacağını, 1000 tulum, 100,000 maskenin uçağa yüklendiğini, toplamda 34 türk, 7 azeri, 7 gürcü ve 1 arnavut vatandaşının uçağa alınacağı bilgisini paylaştı. dönüşte gelenlerin 14 gün gözlem altında tutulacağını, özellikle bu kişileri için, şu an kullanılmayan ve taşınan, kullanmadığımız bir hastaneyi hazır hale getirdiklerini anlatır. ankara’daki zekai tahir burak kadın hastalıkları ve doğum hastanesini işaret ediyordu, ama bu hastanenin adını bir türlü paylaşmadı. ardından, i̇talya’da bir geminin karantinaya alınması haberinden bahsetti. çin limanlarından türkiye’ye gelen gemi olmadığını, yük gemilerinin de sıkı tedbirden geçirildiğini. limanlarda 33 sağlık merkezinin görev yapmakta olduğu bilgisini verdi. düzenli olarak bilgilendirme ve bilim kurulu kararlarını şeffaf bir şekilde açıklayacakları sözünü veren bakan adana’da gözetim altındaki 2 vakanın test sonuçlarının negatif çıktığı haberini verdi. toplam gözetim altına alınan 70 vakanın olduğunu söyleyen koca, herhangi bir pozitif çıkan hastanın olmadığını belirtti. “niye bugüne kadar hiç vaka çıkmadı?” diye sorulabilir diyen sağlık bakanı “çünkü biz özellikle 20 gün önceden denetimleri sıkı olarak uyguladık, çin’den gelen teması olan kişiyi hastalık belirtisi olduğunda düşünmeden gözetim altına alıp numuneleri devamında aldık. hassasiyet ve ciddiyetle yaklaştığımız için numune aldığımız hasta sayısı fazla, yani bu hassasiyetle yaklaştığımız için, sonuçlar o nedenle oldukça…” dedi, ama hemen düzeltti, “oldukça değil hepsi negatif olduğunu belirtmek istiyorum” deyip geçiştirdi. zekai tahir burak hastanesi’nin adından hiç bahsetmedi.
aynı gün, sağlık bakanı imzasıyla bir açıklama yapıldı. açıklama şöyleydi: “çapa tıp fakültesinde halsizlik ve ateş şikayetiyle başvuran 6 yaşındaki çinli çocuğun durumuyla ilgili sosyal medyada yayılan bilgi kirliliğine yönelik bu açıklamaya gerek görülmüştür.genel durumu iyi olan çocuğun ateşi düşmüştür. solunum sıkıntısı ve benzeri bir şikayeti de bulunmamaktadır. klinik tablo koronavirüse uymamakla birlikte, hasta çin’in şangay şehrinden geldiği için tedbiren gözlem altına alınmıştır. çapa tıp fakültesinde yapılan i̇nfluenza testinin sonucu influenza b (mevsimsel grip etkeni) çıkmıştır. sosyal medyada yayılan bir fotoğrafta ise hastaya yönelik “koronavirüs şüphesi”, henüz numune çalışılmadan önce hasta bilgi giriş formu “kesin tanı” gibi işaretlenmiş ve servis edilmiştir. bu fotoğrafla, kasten panik oluşturulmaya çalışıldığı açıktır. vatandaşlarımızın bakanlık tarafından yapılacak resmî açıklamaları takip etmelerini ve bunun dışındaki bilgilere itimat etmemelerini bir kez daha hatırlatmak istiyorum.”
istanbul üniversitesi tıp fakültesi dekanı prof. dr. tufan tükek de koronavirüs şüphesiyle i̇stanbul üniversitesi çapa tıp fakültesi’ne yatırılan çinli çocukla ilgili açıklama yaptı. dekan tükek, “dün saat 20.00 sıralarında çin’den gelen bir çin vatandaşı, 6–7 yaşlarında bir hasta acil çocuk ünitemize başvurdu. başvuru sırasında ateşi ve halsizliği olması nedeniyle ve çin’de olan yaygın viral hastalık nedeniyle arkadaşlarımız tedbir aldı. koronavirüs yada mevsimsel influenza virüsü olabileceği açısından gerekli tedbirler alındı. hastanın solunum sıkıntısı olmaması akciğer grafiğinin temiz olması, ateşinin ilerleyen saatlerde düşmesi nedeniyle koronavirüsünden biraz uzaklaşıldı. çin’den gelmiş olması nedeniyle kanları ve burun sürüntü örnekleri alındı. halk sağlığı ve sağlık müdürlüğü yetkilileriyle gerekli temaslar kuruldu. sabah halk sağlığı müdürlüğünden gelen arkadaşlar tarafından alınan örnekleri ankara’daki bir merkeze yönlendirildi. henüz oradan bir sonuç çıkmadı” dedi. prof. dr. tufan tükek, “biz kendi labaratuvarlarımızda mevsimsel salgın virüs hastalıklarıyla ilgili panellerimizi yaptırdık. az önce sonuçlandı. i̇nfluenza b olarak tespit edildi. bizde mevcut hastalığının mevsimsel bir grip olduğunu basından beri düşünüyorduk. bu şekilde hastamızın i̇nfluenza b virüsü olduğunu tespit etmiş olduk. sosyal medyada görmüş olduğumuz bazı üzücü olaylar bizi gerçekten üzmüştür. bu anlamda halkı panikletecek halkı galeyana getirecek paylaşımları, gerek gazetecilerin gerekse diğer birimlerin yapmaması gerektiğini düşünüyoruz. kesin koronavirüs tanısı kondu şeklinde birtakım paylaşımlar yapıldı. bu paylaşımlar bizi gerçekten üzmüştür. çünkü hastanın sürüntüleri ve örnekleri laboratuvara yeni gönderilmiştir. burada kesin tanı çıkması zaten mümkün değildir. şunu rahatça söyleyebilirim durumunun iyi olması, ateşinin düşmüş olması ve i̇nfluenza b virüsünün çıkmış olması hastanın mevsimsel anlamda bir gribal enfeksiyon geçirdiğini göstermiştir” dedi. prof. dr. tükek, “panik halinde, bilgi işlem sistemine kaydederken olası tanı, ön tanı diye bölümlerimiz vardır. o bölümlere baktığımız zaman kesin tanı olmadan kesin tanı olarak işaretlenmiş ve bu şekilde sosyal medyaya servis edildiğini müşahade etmekteyiz. bu kişiler tespit edilmiştir. bu kişiler hakkında gerekli soruşturmayı açacağız. kesin tanı olmadan sosyal medyadan kesin tanıymış gibi göstermenin kime faydası var, kime hizmet edeceğini anlamakta zorlanmaktayız. neyse ki iyi bir şekilde sonuçlanmış olduğunu söyleyebiliriz. koronavirüs damlacık enfeksiyonuyla bulaşıyor. halkımıza da bunu net bir şekilde söylemek lazım. çok kısa mesafede olan kişilere bulaşabilir ve bir maske takılmasıyla bu sorun büyük ölçüde giderilebilir. hasta acile geldiği andan itibaren özellikle sağlık personeli açısından maske takılması yeterlidir. muayene sonrasından ellerin yıkanması ve bir takım hijyenik önlemler alınması yeterlidir. diğer hastalar bu kişiden uzakta oldukları için zaten enfeksiyon riskiyle çok düşük olasılıkla karşı karşıyadırlar. ama tedbir amacıyla izolasyon odaları zaten bu amaçla sağlık bakanlığımız tarafından birçok hastanede oluşturulmuştur. biz bu hastaları izolasyon odalarına tek başına aldığımızda diğer hastaların böyle bir risk taşımadığını söyleyebiliriz. diğer hastaları başka birimlere kaydırdık, yeni hasta kabulünü durdurduk. geçici olarak bunları yaptık, neticelendikten sonra tekrar açtık.” diye konuştu.
bu arada türk hava kuvvetlerinin airbus a400m tipi askeri kargo uçağı koca yusuf, çin’in wuhan şehrinde mahsur kalan 34 türk, 7 gürcü, 7 azerbaycanlı, 1 arnavutluk vatandaşını türkiye’ye getirmek üzere ankara etimesgut askeri havalimanı’ndan öğleden sonra ayrıldı.
aynı akşam saat 18:00 sularında bakan istanbul’a geçti. atatürk havalimanı’nda bir açıklama daha yaptı. sabah bakanlıktaki basın toplantısında yaptığı açıklamalardaki aynı noktaları paylaştı. bütün şüpheli hastaların taburcu edildiğini o an itibarıyla takip edilen şüpheli hasta olmadığını söyledi. bir gazeteci çin uçuşlarını durdurulması yanında uzak doğudan başka ülkelerden de türkiye’ye gelecek olanlara yönelik bir termal kameralı uygulamanın yapılıp yapılmayacağı sorusuna bakan, “dünya sağlık örgütü zaten önermiyor ancak, bilim kurulumuz da bugün sabah toplantısında bu gündeme geldi, bununla ilgili bir önerisi olmadı" diye cevap verdi. “özellikle o bölgelerdeki hastaların durumu önümüzdeki günlerde farklılaşırsa, bilim kurulu’nun alacağı bir kararla gündeme gelebilir. şu anda öyle bir durum söz konusu değil” diye ekledi.
bir başka gazeteci “biz wuhan’daki türk vatandaşlarını almak için buradan oraya bir uçak gönderdik. aynı şekilde bir hafta öncesine kadar wuhan’dan türkiye’ye seferler vardı. türkiye’deki çinli vatandaşların tahliyesi için çinli makamların bir başvurusu oldu mu?” diye sordu. bakan “anladım” dedi ama soruyu anlamamıştı. gazeteciye döndü ve çin’den gelen binlerce turisti ki ertesi gün bu sayının 13,000 olduğunu açıklayacaktı, “neden hastane ortamında karantinaya almıyoruz da wuhan’dan gelen toplam 50 vatandaşımızı hastanede 14 gün karantinaya alıyoruz, çinlilere neden bunlar uygulanmıyor diye soruyorsunuz” dedi ve kendi sorduğu soruya kendisi yanıt verdi: “özellikle bu dönemde enfeksiyonun yoğun olduğu bir bölgeden toplu olarak gelen bir vatandaş kitlesi olduğu için böyle bir tedbirin alınması gerektiğine bilim kurulu karar verdi. yani toplu, aynı bölgeden ve enfeksiyonun yoğun olduğu bölgeden bir geliş olmasaydı, ferdi olsaydı, gerektiğinde evde de yakın takibe alınabilirdi.”
belli ki ülkede çin’den gelmiş, binlerce turist varken, bu 42 kişinin kendilerine ayrılmış bir hastanede karantina alınması fikrini akla uydurmaya çalışıyordu. kaldı ki termal kamera önlemleri alınalı da henüz sadece bir hafta olmuştu. ama bakana göre, ilk günden itibaren olaya ciddi yaklaşılmıştı. çok hassas davrandıkları için şüpheli 70 kişiden numune alındığını ve hiçbir hastadan sonucun pozitif çıkmadığını söyledi. çin hükümetinin de türkiye’deki çinli vatandaşlarını tahliye etmek üzere bir girişimi olup olmadığına dair soru da böylece cevapsız kaldı.
dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu da bulgaristan ziyaretinde wuhan’dan gelecek türk vatandaşları hakkında bilgi verdi.
sabah saatlerinde de türk havayolları, çin’den tarifeli son uçuşlarını gerçekleştirmişti. türk havayolları’nın çin’de bulunan 4 uçağı, sabah saatlerinde pekin, şangay, xian ve guangzhou seferleriyle i̇stanbul’a son yolcularını taşıdı. çoğunluğu yabancı yolculardan oluşan uçaklarda, türk yolcular da yer aldı. çin’de yaşayan bazı türk vatandaşları seyahatlerinin önceden planlandığını ama seferlerin iptal olması nedeniyle türkiye’ye dönememe riski nedeniyle endişelendiklerini dile getirdi.
bu sırada amerika birleşik devletleri’nde: 31 ocak cuma günü, amerika birleşik devletleri son 14 gün icinde çin’de bulunmuş yolcuları ülkeye almama kararı aldı.
bu sırada çin’de: çin’de ise dr. li solunum güçlüğü sebebiyle yoğun bakıma alınıyor, daha önce peşpeşe negatif çıkan testlerin ardından, kendisinin koronavirüs tanısı 1 şubat’ta yapılan en son testin pozitif gelmesiyle yoğun bakıma alındığı günün ertesi günü doğrulanıyordu. çin’de yarım milyara yakın kişi tarafından kullanılan sosyal medya platformu weibo’da dr li, test sonucunun pozitif geldiğini kısa bir cümle ile paylaşmış haberin sonuna da gözleri yerinden fırlamış ve dili dışarıda bir köpek emojisi kullanmıştı.
bu sırada diamond princess gemisi’nde: diamond princess gemisi de tayvan’a ulaşmıştı. ertesi gün gemi kaptanına 25 ocak’ta hong kong’da gemiden inen, 80 yaşındaki yolcunun, 6 gün önce yani 26 ocak’ta şikayetleri üzerine gittiği hastanede yapılan koronavirüs testinin pozitif geldiği duyuruldu kaptan ve mürettebat bu haberi yolcularla paylaşmak için 2 gün bekleyecekti. bu iki gün süresince gemide şovlar, dans partileri, spor salonları, sinema, kumarhane, bar ve restoranlarda her türlü toplu aktiviteler devam ediyordu.
