salgının 100 günü — bölüm 8
bölüm 8 (1 şubat 2020 - 4 şubat 2020)
1 şubat saat 02:00 sularında çin’den türkiye cumhuriyeti vatandaşlarını tahliye edecek uçak wuhan havaalanına indi. aralarında azerbaycan, arnavutluk ve gürcistan vatandaşlarının da olduğu toplam 48 kişi, enfeksiyon uzmanlarının sağlık kontrolünden sonra uçağa alınacağı sağlık bakanı tarafından açıklandı. saat 07:00 sularında uçak wuhan’dan havalandı.
aynı gün bilim kurulu toplantısını ardından öğlen bir basın toplantısı yapıldı. o ana kadar toplamda 13,000 yolcu tarandığını ancak şüpheli yolcuya rastlanmadığı açıklandı. yine o ana kadar tüm türkiye’den 88 şüpheli kişiden numune alınarak ulusal viroloji laboratuvarında analiz edildiği ve yeni koronavirüs tanısı almış hastanın olmadığı bilgisi paylaşıldı. türkiye cumhuriyeti olarak tüm imkanların vatandaşların güvenliği, sağlığı ve refahı için seferber edildiğini söyledi. cumhurbaşkanının talimatlarıyla bu süreci götürdüklerini ifade etti. 32'si türkiye cumhuriyeti vatandaşı, 6 azeri, 3 gürcü ve 1 arnavutluk vatandaşı olmak üzere toplam 42 kişinin hem çinli, hem de 6 kişilik türkiye’den gönderilen sağlık ekibi tarafından kontrol edildiğini, hiçbirinde hastalık belirtisi olmadığını, hasta olan olsaydı, o kişinin uçuşuna izin verilmeyeceğini söyledi bilim kurulunun 5. toplantısında sağlık tedbirlerinin gözden geçirildiğini açıkladı. gelen kişiler 14 gün boyunca zekai tahir burak kadın sağlığı eğitim ve araştırma hastanesi’nde tek kişilik odalarda tedbir amaçlı gözlem altında tutulacaktı. 42 kişiye yemek dahil tüm hizmetler tek kullanımlık malzemelerle verilecek, tüm atıklar “tıbbi atık” olarak değerlendirilip özel poşetlerle atılacaktı. toplantının ardından kendisine sorulan ve daha önce 48 olarak açıklanan tahliye edilecek vatandaş sayısının neden 42 olduğuna dair soruya “bilmiyorum” yanıtını verdi.
türkiye’ye gelmekten son anda vazgeçen 6 kişinin durumuna ilişkin açıklama ise türkiye’nin pekin büyükelçisi abdulkadir emin önen’den geldi. önen, “biz bu vatandaşlarımızı havaalanına 200–300 kilometre uzaklıktaki evlerinden aldık getirdik. ancak türkiye’deki sosyal medya organlarında bu vatandaşlarımız kimlik bilgilerinin paylaşıldığını görmüşler ve buna tepki gösterdiler, gelmekten vazgeçtiler. takdir onların muhakkak. kişisel bilgilerinin çıkmasıyla alakalı bir durum. şu ana kadar türkiye’de bir vakaya rastlanmadı. çin’den gelen yolcularımızda da bir vaka yok. her şey yolunda gidiyor” diye konuştu.
1 şubat gecesi 32 saatlik bir operasyonla 42 kişi çin’den geldi. koronavirüs nedeniyle çin’in wuhan kentinden tahliye edilen 32'si türkiye cumhuriyeti vatandaşı, 6 azeri, 3 gürcü ve 1 arnavutluk vatandaşı toplam 42 kişi askeri kargo uçağıyla ankara’ya 20:00'de indi. etimesgut askeri havaalanı’nda gelenleri karşılayan sağlık bakanı, dünyanın neresinde olursa olsun vatandaşları yalnız bırakmayacaklarını, cumhurbaşkanının talimatlarıyla sürecin ilerlediğini, kendisine anbean bilgi verildiğini söyledi. karşılamada ankara valisi vasip şahin ve türkiye’nin pekin büyükelçisi abdulkadir emin önen de yer aldı.
26 kişilik bilim kurulu üyelerinden birisi olan profesör doktor ateş kara ilk defa basına açıklamalarda bulundu. türkiye’nin salgına karşı en erken tedbirleri alan ülkelerin başında geldiğini belirterek, eğer türkiye’de bir vaka görülürse, şu anda hangi hastaneye yatabileceği, hangi koşullarda yatabileceğinin belirli olduğunu açıkladı. “tüm hastanelerimize yatabilir; ama biz yine de bulaşma önlemlerini düşünerek onların hepsi planlanmış ve bu plan çerçevesinde de tüm iller ve ilçeler hazır vaziyette. gece gündüz demeden de her durumu birbirimizle sürekli paylaşıyoruz,” diye sözlerine devam etti. “bizim ülkemiz için şu anda maske takmamızı gerektirecek bir durum söz konusu değil. yani genel anlamda dışarıya çıktığımızda, dolaşırken veya herhangi bir toplu alana geçerken de maske takmamızı gerektirecek özel bir durum yok” diyerek açıklamalarda bulundu.
milli savunma bakanlığı’nın twitter hesabından yapılan bilgilendirmede, wuhan’dan 32'si türk 42 kişiyi türkiye’ye getiren uçak ve uçakta bulunan malzemelerin, etimesgut askeri havaalanı’na inişin ardından hava kuvvetleri komutanlığı’na bağlı kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) uzmanlarınca arındırma işlemine tabi tutulacağı belirtildi.
2 şubat’ta dünya sağlık örgütü, bölge ofislerine ilk rt-pcr testlerini gönderdi.
ertesi gün okullar açılıyordu. pazar günü sağlık bakanı bir açıklama yaptı. dünyadaki vaka sayısının 14,628 olduğunu, 305 kişinin hayatını kaybettiğini, hastalığın 26 ülkede görüldüğünü ve bu hastaların da 176 kişi olduğunu açıklayarak sözlerine başladı. 15 yaşından küçük hiçbir vakanın tespit edilmediğini, ölümlerim de 65 yaş üstü kişilerde olduğunu söyledi. her gün olduğu gibi türkiye’de ise tanı alan hiçbir vaka olmadığını vurguladı. ulusal viroloji laboratuvarında çalışılan 18 numunenin de negatif çıktığını söyledi. koca yusuf operasyonundan bahsetti. gelenlerin bilim kurulu önerileri sonucunda takip edildiğini, riski sıfırlamak için bilim kurulu önlemleri doğrultusunda karantinaya alındıklarını açıkladı. zekai tahir burak hastanesi’nde toplam 61 kişinin takip edildiğini paylaştı. “yarın okullar açılıyor, aileler için tedirgin olacak bir neden yok” diyerek endişeli aileleri rahatlatmaya çalıştı. solunum yolu enfeksiyonları, damlacıklarla bulaşıyor, bu sebeple okullarda kış aylarında sınıfların sık havalandırılmasını, ellerin sık yıkanmasını, yine ellerin gözlere, buruna ve ağıza dokundurulmamasını, hapşırdıktan sonra ellerin yıkanmasını, beslenmeye dikkat edilmesini ve bol su içilmesini önerdi. bakan, toplantıdan sonra zekai tahir burak hastanesi başhekimliği’ni ziyaret etti.
türk hava yolları tarafından yapılan açıklamada koronavirüs kaynaklı durumun tüm ulusal ve uluslararası otoriteler ile temas halinde takip edildiği, bu doğrultuda; pekin, guangzhou, şangay ve xian şehirlerine düzenlenen seferlerin şubat ayı sonuna kadar durdurulduğu duyuruldu.
3 şubat 2020’de, dünya sağlık örgütü tarafından stratejik hazırlık ve müdahale planı hazırlandı. bu plan sağlık sistemleri güçlü olmayan ülkeleri korumak amacıyla hazırlanmıştı.
7. bilim kurulu toplantısı yapıldı ve ardından bir basın toplantısı yapıldı. “alınan kararları şeffaf bir şekilde paylaşıyoruz” diye sözlerine başlayan sağlık bakanı, başka ülkelerden gelenlere termal kamera uygulaması ve karantina odaları ile ilgili, özellikle uzakdoğu asya’dan japonya, tayvan, tayland, hong kong, singapur, güney kore ve malezya’dan gelen uçuşlara termal kamera uygulamasının 4 şubat’tan itibaren başlatılacağı haberini verdi. vaka sayılarının arttığını, 17,485 vaka olduğunu, 361 kişinin hayatını kaybettiğini paylaştı. son günlerde epidemiyolojik olarak olgu sayılarının, diğer şehirlere de uzaması sebebiyle çin’den gelen uçuşların bilim kurulu önerileri doğrultusunda 5 şubat tarihinden ay sonuna kadar durdurulması kararının alındığını söyledi. 61 kişinin zekai tahir burak hastanesinde takip edildiğini hatırlatan koca, hizmetlerin koordinasyonu ve varsa eksiklikleri tespit etmek için hastaneyi ziyaret ettiğini söyledi.
sağlık ekibinin başında görev yapan i̇rfan hoca (i̇rfan şencan), aziz paşa (wuhan’a giden uçağın pilotları, pilot tuğgeneral aziz adalı ve pilot yüzbaşı bekir can gültekin’di) ve anadolu ajansı muhabiri ali murat alhas, dışişleri’nden de serhat turhan bey ile görüştüğünü anlattı. odalarda yemek, internet, tv olduğunu, 15 yaşın altında 5 çocuk olduğu için, gıdalarını takip ettiklerini gazetelerine kadar taleplerini alıp yerine getirdiklerini söyledi. atılan her adım, siyasete alet ediliyor bir propaganda malzemesine dönüşüyordu. “ailelerinden ayrı düşerek ve kendi sağlıklarını ortaya koyan kahraman ekibimize teşekkür ediyorum,” dedi. dost ve kardeş ülke halkları adına da teşekkür etti. okulların açıldığını, tedirgin olunmaması gerektiğini ekledi. 61 kişinin alınmış numunelerinin sonuçlarının negatif olduğunu duyurdu. diğer ülkelere de seyahat kısıtlaması olup olmayacağını soran bir gazeteciye, bu konuda bir sınırlama olmadığı cevabını verdi. uçak mürettebatından bir kişinin eksik olduğuna dair bilgiler geldiği sorusu üzerine de uçağın giderken ve dönerken moğolistan’da yakıt ikmali yaptığını, dönüşte moğolistan hükümetinin uçağın kapılarının açılmasını istememesi sebebiyle gidişte moğolistan’a bırakılan hava kuvvetleri personelinin orada kalarak, dönüşteki yakıt ikmaline yardım ettiği ve tarifeli bir uçakla geri döndüğünü açıkladı. kendisine dünya sağlık örgütü tarafından geliştirilen hızlı PCR test kitleri ile soru sorulduğunda da, “testler 4 saate kadar sonuç çıkabiliyor ama, 24 saate kadar uzuyor. önümüzdeki günlerde gelişmeleri net görelim belki hızlı test kiti ile sevindirici haber verebilirim,” dedi. 61 kişinin testleri negatif ise neden 14 gün karantina altında kalmaları gerektiğini soran bir gazeteciye de bilim kurulu’nun numunelerin alınması gerektiği şeklinde önerisi olduğunu ve bu dönemde en geç 14 günlük zaman diliminde ortaya çıkabileceği ve gelişmelere göre kuluçka süresinin 5,2 güne düştüğünü bildiklerini ancak, 14 gün karantinaya devam edileceğini söyledi. bu çok iyi hazırlanmış soruya da bilimsel bir cevap verilememiş oldu. cevabı verilemeyecek bir konu varsa, top bilim kurulu’ndaydı.
bir başka gazeteci de kargo uçaklarının da çin’den gelen uçuşların yasaklanması kararından etkilenip etkilemeyeceğini sordu. kargo uçaklarının gelmeye devam edeceğini söyleyen bakan, bilim kurulu’nun 5 şubat çarşamba günü yeniden toplanacağı ve bir sonraki basın toplantısını da çarşamba günü yapılacağı haberini verdi.
bu sırada diamond princess gemi̇si̇nde: diamond princess yolcu gemisi yokohoma limanına ulaştı. japon sağlık bakanlığı ekibi gemiye binerek gemiyi karantina altına aldı. yolculara test yapılmaya başlandı.
4 şubat’ta cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan, ukrayna ziyaretinden dönüşünde koronavirüsle ilgili ilk demecini verdi. koronavirüs ile ilgili tedbirlerin neler olacağını soran gazeteciye “biz, ilk işimiz olarak dedik ki, bu kadar insan çin’de sıkıntıyı yaşıyor, orada bizim vatandaşlarımız da var, onları bir defa kurtaralım. şimdi arkadaşlarıma dedim ki “biz 20 yıl önce böyle bir uçağı çin’e gönderebilir miydik? veya böyle bir uçağımız var mıydı? şimdi ise hamdolsun bu uçağı tamamen hastane haline dönüştürdük, içine yataklar yerleştirdik. oksijen, serum vesaire her şeyi sağlık ekipleri uçağa yüklediler ve doktorlar, hemşireler çin’e gittiler. şu anda da ankara’da bunlara komple bir hastaneyi tahsis ettik. bu hastanede her biri bir odada yalnız yatıyor. bunların yanında da yedi azeri, üç gürcü, bir de arnavut getirdik. şimdi tabii ki dünyada ses getirdi; “türkiye böyle bir durumda bakın ne yaptı” diyorlar. ama bizde de malum çevreler yine aynı durumdalar maalesef” şeklinde cevap verdi. ayrıca aldığı şahsi tedbirlere dair sorulan soruya “ama benim bir tavsiyem var. tabii ki bunu sağlıkçılar da söylüyor. yine de üşütmeyin. aman ateşe falan dikkat edin. tabii ki bunlar belirtileri. hepsinden öte kendinize güvenin. gıdalarınıza dikkat edin. bizim özel bazı tedbirimiz var mı derseniz, öyle bir tedbir inanın yok. vücudu güçlü tutacağız. bizim bazı arkadaşlar sağ olsunlar ara sıra dut pekmezi gönderirler. ben her sabah bir kaşık dut pekmezi alırım. çünkü kan yapar. ağırlıklı olarak erzurum’dan” diye ekledi.
erdoğan’ın bu açıklamasından sonra dut pekmezine talep arttı ve dut pekmezi satışlarında patlama yaşandı.
daha önce de açıklandığı üzere japonya, tayvan, tayland, hong kong, singapur, güney kore ve malezya’dan gelen yolcular da 4 şubat’tan itibaren termal kamera kontrolünden geçirilmeye başlandı.
kültür ve turizm bakanı mehmet nuri ersoy, mecliste gazetecilerin gündeme ilişkin sorularını yanıtladı. çin’de ortaya çıkan yeni tip koronavirüs salgınının turizme etkisinin ne yönde olacağına ilişkin soru üzerine ersoy, “çin’den bu yıl gelecek turist sayısıyla alakalı 550 bin gibi bir öngörümüz vardı. türk hava yolları uçuşları bu ayın sonuna kadar geçici olarak durdurdu. birkaç hafta içinde netleşir. 550 bin hiç yokmuş gibi eylem planı hazırlıyoruz. türkiye açısından rakam çok sıkıntılı mı? 58 milyon beklentimiz var, 550 bin çok sıkıntılı değil. i̇çinde bulunduğumuz coğrafyada her zaman karşımıza sürprizler çıkabiliyor. sektörü dayanıklı hale getirmek önemli olan,” değerlendirmesinde bulundu. krizden etkilenmeyen diğer pazarlarda daha çok tanıtım yaparak ve daha çok yolcu edinerek aradaki farkı kapatacaklarını bildiren ersoy, “ilerleyen aylarda farklı sürprizlerle karşılaşabiliriz bunun önlemini aldık, uygulamasını yapacağız. baş edemeyeceğimiz bir durum görmüyorum,” diye konuştu.
bu sırada diamond princess gemisi’nde: diamond princess yolcularından 10'unda test sonuçları pozitif geldi. gemi yönetimi derhal yolcu ve mürettebat dahil 3700 kişiyi karantina altına aldı. gemi limanda beklemeye devam ediyordu.
aynı gün, van-bahçesaray karayolunun 33'üncü kilometresinde çığ düştü. çığın altında kalan iş makinesi ve minibüsteki yedi kişi kurtarılırken, beş kişi de hayatını kaybetti. daha sonra çığ altında kalan iki kişi için kurtarma çalışması başlatıldı. aralarında çalışmalar için afet ve acil durum yönetimi başkanlığı (afad) ve ulusal medikal kurtarma ekibi’ne (umke) bağlı ekiplerin de olduğu yaklaşık 350 görevli gönderildi.
